علمی توصیفی

آنتونیو گرامشی روشنفکر ارگانیک

از نظر گرامشی، طبقه حاکم روشنفکرانی را تربیت می‌کند که در یک فرایند ساخت، حفظ و بازتولید مجموعه‌های مقتدرانه‌ی معنایی و البته عملکردی سعی در حفظ هژمونی می‌کنند.

طبقه‌‌ی حاکم با استفاده از نظام معنایی تلاش می‌کند هژمونی خود را حفظ کرده تا مدت بیشتری حاکم باشد.

افراد طبقه‌ حاکم ایدئولوژی را تولید می‌کنند و به شکل ماهرانه‌ای در قالب علم و معرفت جای می‌دهند.

همان گونه که گفته شد، روشنفکران تربیت شده نیز به این فرایند کمک می‌کنند.

گرامشی از این گروه به نام «روشنفکران سنتی» یاد می‌کند. اینان هژمونی را طبیعی جلوه می‌دهند.

در مقابل روشنفکران سنتی، «روشنفکران ارگانیک» قرار دارند.

اینان باید از موضع طبقاتی خود پرواز کرده و پادهژمونی را تولید کنند و کارگران را از آگاهی کاذب نجات داده و به آگاهی حقیقی برسانند.

آنان باید شیوه‌ی خاص درک جهان را که نظام سلطه را طبیعی جلوه داده در پرانتز بگذارند [اپوخه] تا بتوانند  فارغ از افکار تحمیل شده فکر کنند و جهان را آن گونه ببینند که هست، نه آن طوری که سلطه می‌خواهد باشد.

روشنفکرانی که موفق به چنین کاری نشوند، خود اسیر آگاهی کاذب می‌شوند و تهدیدی برای پادهژمونی می‌گردند، چون به خدمت نظام سلطه درآمده و نقش روشنفکر سنتی را بازی خواهند کرد.

روشنفکران ارگانیک، تنها زمانی می توانند عمل کنند که در کنترل هژمونیک طبقات زیرسلطه، بحرانی ایجاد شود.

این روشنفکران یک حوزه گفتگویی جدید را می آفرینند که روابط اجتماعی جایگزین را تعیین و مشخص می کند.

همراهی روشنفکران با طبقه حاکم موجب حضور عقاید طبقه حاکم به طور اقناعی می شود.

یعنی عموم فکر می کنند که به طور خود به خود و با رضایت عقیده موجود را پذیرفته اند.

يا اينكه روشنفكران طبقات ديگر موفق به اعمال ه‍ژمونی و اقناع عموم می شوند و طبقه حاكم عوض می شود.

 استوارت هال عقیده دارد وظیفه روشنفکر ارگانیک این است که از یک سو در فعالیت فکری نظریه پردازانه پیشگام باشد، و از سوی دیگر و در همان حال، باید میانجیِ رساندن اندیشه ها به کسانی باشد که به طور حرفه ای و کاری، به جریان روشنفکری تعلق ندارند.

این امر با وضعیت روشنفکر سنتی که معیارهای بی طرفانه و عینی گرای علمی را می پروراند، تفاوت دارد.

کار روشنفکر ارگانیک این است که بیش از روشنفکر سنتی بداند: واقعاً بداند، نه این که وانمود به دانستن کند؛ نه این که فقط به ابزار دانش دست یابد، بلکه به طور ژرف و عمیق بداند… اگر کسی در بازی سروری قرار می گیرد، باید از «آن ها» داناتر باشد.

دکتر بهروز سپیدنامه

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی دانشگاه ایلام، زمينه های پژوهشی مورد علاقه: فرهنگ، ادبیات، هنر و حوزه های روش تحقیق

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا