علمی تحلیلی

اشاره‌ای کوتاه به تفاوت ایدئولوژی و فرهنگ

برخلاف تصور ساده‌اندیشانه ایدئولوژی و فرهنگ دو چیز متفاوت‌اند و حتی در اغلب زمان‌ها متناقض هستند. یعنی وقتی ایدئولوژی در ظهور است، فرهنگ به محاق رفته است و بالعکس وقتی فرهنگ در ظهور است ایدئولوژی به محاق رفته است.

دو تفاوت عمده ایدئولوژی و فرهنگ عبارتند از:

۱ـ یکی تفاوت فهم و توصیف آن دو از «قدرتِ سیاسی» است.

از نظر فرهنگی قدرت سیاسی یک چیز نصیحت کردنی، اصلاح کردنی و مهار کردنی است که باید همواره مراقبت کرد که اخلاقی و انسانی و قانونی رفتار کند، چون معمولاً مستعد زیر پا گذاشتن معیارها و ضوابط اخلاقی و انسانی و قانونی است.

اما همین قدرت سیاسی از منظر ایدئولوژی امری مقدس و عین اخلاق است و هر آنچه می‌گوید و می‌کند و انتظار دارد، اخلاقی و بر حق و قانونی است. در نتیجه اخلاق و حق و قانون را قدرت سیاسی تعریف و تعیین می‌کند.

۲ـ تفاوت دیگر آن دو در درک و فهم شان از «دیگری» است.

از منظر فرهنگی جامعه یک هستی متنوّع و اختلافی است که گروه‌ها، طبقات، باورها و افکار متنوّع و متعددی در کنار هم زیست می‌کنند. از اینرو، دیگری برای تعامل، همکاری، گفتگو و بازشناسی و حتی برای دوستی است.

اما، ایدئولوژی جامعه را یک هستی یکدست و یکسان درک می‌کند و تنوع و تفاوتها را فهم نمی‌کند.

در نتیجه دیگری دشمن یا ضدانقلاب است و او را اُبژه‌ای برای ستیز و طرد و حذف می‌داند که باید با او مبارزه کرد و او را از بین برد و یکدستی و یکسانی را در جهان اعم از داخل و خارج حاکم کرد.

دکتر رحیم محمدی

جامعه شناس، استاد دانشگاه، مدیر گروه جامعه شناسی ایران در انجمن جامعه شناسی ایران

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا