نشاط اجتماعی؛ عوامل، نتایج و راهکارها

یکی از چالش های فراروی انسان در دنیای امروز، احساس بهزیستی و شادمانی است، چرا که با وجود پیشرفت های چشمگیر در فناوری و تأمین آسایش انسان، احساس شادمانی وی افزایش نیافته است.

شادمانی و رضایت مردم از زندگی به عنوان یکی از شاخص های توسعه مطرح است.

بین شادی و زندگی رابطه مستقیمی وجود دارد. یعنی کسی که در ظاهر و باطن شاد است، چهره ای گشاده دارد، امیدواری، پویایی و تفکر منطقی بر وجودش حکمفرماست.

شادی، تصمیم گیری را برای او آسان می سازد و تلاش و قدرت بهره مندی از فکر و عقل را برای او راحت تر می نماید.

چنین انسانی، زمین را بر خود تنگ نمی بیند، در کوچه باغ زندگی او از بن بست خبری نیست؛ در نتیجه از زندگی کردن لذت می برد و وجودش برای خود و دیگران ارزشمند می گردد.

برنامه ریزی برای تحقق نشاط اجتماعی از اصلی ترین نیازهای زندگی شهری است. زیرا که شهروندان کمتر فرصت پیدا می کنند به خودشان و نیازهایشان فکر کنند و به شدت مستعد افسردگی هستند.

جامعه با نشاط جامعه ای است که استعدادهای افراد آن شکوفا شده و رفاه و امنیت را برای آحاد آن جامعه به ارمغان آورد؛ در مقابل، جامعه افسرده، خموده و غمگین، هر روز بر مشکلاتش افزوده شده و با شتاب رو به انحطاط می گراید.

نشاط در زندگی، ترکیبی است از شرایط فردی و اجتماعی و در واقع خود نشانه ای است از نگرش های مثبت نسبت به جهان و محیطی که فرد را فراگرفته و در آن زندگی می کند.

نشاط در زندگی، احساس خوشبختی، اعتماد متقابل و احساس تعهد و موارد مشابه همه در یک دسته فرهنگی قرار دارند و نشانه نگرش فرد به خود و جهان پیرامونی است.

بطور کلی می توان گفت: نشاط و شادی تحت تأثیر جامعه و شرایط فردی انسان ها قرار دارد.

شادکامی موجب تحرک فیزیکی و شکوفایی ظرفیت های جدید در جامعه می شود.

برقراری گسترده ی روابط اجتماعی

گسترش مشارکت های مردمی

و هدفمندی جامعه از آثار نشاط اجتماعی است.

نشاط اجتماعی حاصل عواملی است که از جامعه ای به جامعه ای دیگر متفاوت اند.

این تفاوت ناشی از فرهنگ جوامع است.

مقبولیت اجتماعی، امید به آینده، عدالت اجتماعی، پای بندی به معتقدات دینی، بیگانگی، هم بستگی و محرومیت اجتماعی از عواملی هستند که در کاهش و افزایش نشاط اجتماعی مؤثرند. این عوامل را در مجموع می توان در قالب سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی بیان کرد.

نشاط اجتماعی تک علتی نیست، بلکه در کاهش و ارتقای آن مجموعه ای از علت ها دخالت دارند که محیط اجتماعی، شخصیت فردی و فرهنگ حاکم بر جامعه مهم ترین آنها هستند.

تحقیقی با عنوان “بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی” در استان تهران نشان داد  که بین احساس محرومیت، ارضای نیازها، احساس مقبولیت نزد دیگران، احساس عدالت توزیعی، فضای عمومی جامعه، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و نشاط اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.

در پژوهشی دیگر مشخص گردید که امید به آینده، مهم ترین عامل شادکامی اجتماعی است و پس از آن احساس مقبولیت اجتماعی، ارضای نیازهای عاطفی، پای بندی به ارزش های دینی، بالا رفتن سن افراد، احساس عدالت توزیعی، فضای مناسب اخلاقی عمومی و احساس امنیت قرار داشتند.

در این راستا، مناسک دینی هم بستگی و انسجام اجتماعی را ایجاد و حفظ می کنند. « این اهمیت ندارد که اعضای گروه برای چه کاری گرد هم می آیند. مهم این است که آنها گرد هم می آیند و کاری را به گونه دسته جمعی انجام می دهند».

به عبارت بهتر، امر اساسی این است که انسان ها گرد هم می آیند، احساسات مشترکی را تجربه می کنند و به گونه یک کنش جمعی آن را بیان می دارند.

بر این منوال، شاید بتوان صور دیگر پدیده های اجتماعی را که به کنش جمعی منجر می شوند، عامل انسجام اجتماعی تلقی کرد. جشن های دسته جمعی را می توان یکی از موارد مهم از این نوع دانست.

جشن ها معمولاً به صورت گروهی برگزار می شوند. تعدادی از افراد گرد هم می آیند و با تمسک به یک موضوع خاص، به تبادل احساسات و عواطف نسبت به هم می پردازند.

این گونه جشن ها برای خود قاعده مندی ها و روش های خاص دارند. از سوی دیگر، برگزاری جشن های دسته جمعی ضمن اینکه به کنش جمعی می انجامد، شادابی، کاهش تنش های عاطفی، رفع تیرگی های روابط بین افراد و کاهش کشمکش های اجتماعی را به همراه دارد.

جشن های دسته جمعی، معمولاً تفاوت های رایج طبقات اجتماعی را که باعث تقسیم بندی اعضای جامعه و ایجاد خط کشی های سخت می شوند، تضعیف و به طریق اولی حذف می کنند. مناصب، مقام ها، موقعیت ها و پایگاه های اجتماعی حین برگزاری جشن ها عامل اساسی به شمار نمی روند.

بنابراین می توان گفت که برگزاری جشن ها همانند مناسک دینی، از جمله عوامل ایجاد هم بستگی، انسجام و وفاق اجتماعی هستند.

با این وصف، جشن های گروهی در خدمت حفظ منافع جمعی هستند؛ چرا که همبستگی اجتماعی را  تضمین می کنند و سلامت روحی و روانی اجتماع را به ارمغان می آورند.

پیشنهادات و راهکارهای اجرایی افزایش نشاط اجتماعی

شادی هميشه با هيجان و خنده و حرکت همراه است؛ در حالیکه در نشاط، احساس بهجت و سرور لزوماً با خنده همراه نيست، ولی احساسی است که موجب لذت فرد می شود.

نشاط، یک حس درونی است. به این ترتیب؛ شادی می تواند یک هیجان کاذب و زودگذر حتی منفی باشد در حالیکه ماهیت نشاط اصیل، مثبت و با دوام است.

شادی های کاذبی که توسط محرک های متفاوت مثل داروهای روان گردان، موادمخدر، الکل و غیره بدست می آید کوتاه و گذرا است و پیامدهایی مانند اندوه و افسردگی را به دنبال خواهد داشت.

البته بعضی از انواع شادی نیز مطلوب است و یا حداقل با هنجارهای جامعه در تضاد نیست، مانند به خیابان آمدن و شادی عده‌ای از مردم بعد از پیروزی انتخابات یا برد تیم‌های ورزشی مورد علاقه و یا در چهارشنبه سوری. این شادی اگر کنترل شده باشد، قطعا به نشاط جامعه کمک می کند.

نشاط اجتماعی شرايطی است که افراد از آن احساس رضايت کرده و پويايی دارند.

به عنوان مثال مردم در ماه محرم با شرکت در مجالس عزاداری احساس رضايت، پويايی و نشاط درونی می کنند، زيرا برای امام حسين (ع) کار می کنند که با آرمان های ایشان از یک انسان کامل همخوانی دارد؛ و يا کسی که در حرفه خود می تواند کار مفيدی انجام دهد و یا در کانون های فرهنگی، ادبی یا خیریه ها فعالیت می کند، به علت احساس مفید واقع شدن، نشاط واقعی پیدا می کند و از رضایت درونی بالایی بهره مند می شود.

با توجه به توضیحات پیش گفته، به نظر می رسد باید به دنبال راهکارهایی مطلوب برای ارتقا نشاط باشیم که در ادامه به کلیاتی از این راهکارها اشاره می شود.

 نقش نهادهای دولتی و عمومی در افزایش نشاط اجتماعی

–  تبلیغ برای اصلاح این ذهنیت در برخی از افراد که شادی کردن معادل بی بندوباری و لاقیدی و قانون شکنی نیست و ترویج مظاهر صحیح شادی که با فرهنگ دینی ما همخوانی دارد.

–  ترویج استفاده از لباس هایی با رنگ های شاد در منزل و در جامعه متناسب با هنجارهای اجتماعی و باورهای دینی

–  آگاه سازی مردم برای درک تمایز نشاط با لذات مادی و زودگذر و یا شادی های کاذب

–  با توجه به زمانبر بودن ایجاد زیر ساخت ها، باید با استفاده از شرایط موجود، موضوع نشاط اجتماعی را از طرق مختلف تقویت کرد؛ راه هایی مانند برگزاری برنامه های شاد فرهنگی و هنری شامل طنز، مسابقه و یا اجرای زنده موسیقی محلی در محل های عمومی، تعریف و ایجاد مجموعه های فرهنگی و ورزشی در بوستان ها، ایجاد سینماهای روباز در محل بوستان های شهر، ایجاد سایت های کوچک ورزشی (فوتسال، تنیس روی میز،…)

–  تبلیغ و ترویج قناعت و بهره بردن از شرایط موجود و روی آوردن به سمت طبیعت برای ایجاد تفریحات و سرگرمی های سالم؛ برای مثال در برخی شهرها بسیار متداول است که یک خانواده می تواند غذای ساده خود را بردارد و به دامن طبیعت یا پارک محل زندگی برود.

 – تعیین روزهای خاص عمومی مانند روز پاکسازی محیط زیست، هفته بهسازی دیوارها و پیاده روها و یا نظافت جامعه یا روز خنده و یا هفته مبارزه با اخم و عصبانیت در طی سال برای جلب توجه مردم به مقوله نشاط

 – تقویت شبکه های اجتماعی و شبکه های مروج نشاط اجتماعی، تشویق مردم به عضویت در انجمن ها و سازمان های مردم نهاد

– امنیت اقتصادی و امنیت شغلی، سلامت اداری و شایسته سالاری هم می تواند در حوزه نشاط اجتماعی بسیار تأثیرگذار باشد، حفظ شأن کارکنان و تکریم ارباب رجوع در ادارات و سازمان ها، تأثیر بسزایی بر آرامش روانی و رضایت اجتماعی آنان دارد.

این تحول و افزایش روحیه کار و حفظ آرامش روحی باید ابتدا در بدنه ادارات دولتی شهر رخ دهد تا مردم به آرامش برسند. شهرداری و استانداری باید پیش قراولان این حرکت باشند.

– توجه به رعایت نظم و نظافت در ادارات و استفاده از گیاهان و رنگ های شاد برای با طراوت نمودن فضاهای انتظار ارباب رجوع

– پخش آیات قرآن کریم در ساعات ابتدایی روز و انتخاب نوع قرائت با توجه به حال و هوای ساعات مختلف روز

– کاهش صداهای ناهنجار و افزایش صدای آب و موسیقی پرندگان در سطح شهر

– بعضی شهرهای دنیا صرفاً با رنگ آمیزی شاد دیوارها و خیابان ها، فضای شهر را شاد کرده اند؛ لذا اصلاح مبلمان شهری فرسوده یا آسیب دیده، رنگ آمیزی شهرها و رنگ آمیزی هماهنگ دیوارها و پاک سازی آلودگی دیوارها، ضروری است.

– در معماری ایرانی می توان آثار شگرفی از هماهنگی و زیبایی را از بیرون منازل مشاهده نمود. لازم است استاندارهای طراحی منازل شهروندان با توجه به معیارهای معماری بومی، بازطراحی شوند.

– ترویج تولید ماشین هایی با رنگ های شاد و ترویج خرید ماشین هایی دارای رنگ های شاد؛ برای مثال از رنگ شاد برای تاکسی ها استفاده شود، در گذشته که تاکسی ها رنگ نارنجی داشتند، شادتر از رنگ زرد فعلی بودند.

– رسانه ها نباید مدام به مخاطب با خبرهای جنگ و اتفاقات ناگوار انرژی منفی وارد کنند؛ زیرا تکرار این موضوع نه تنها شادی و نشاط را از جامعه می گیرد، بلکه یاس و ناامیدی را به مخاطب القا خواهد کرد؛ لازم است اخبار شاد و امیدوارکننده را نیز پوشش دهند.

– رسانه های خارج از کشور تمایل دارند کاستی ها و زشتی ها را پررنگ تر نشان بدهند؛ در صورتی که رسانه های داخلی نتوانند مخاطبان را جذب کنند، جامعه به شدت تحت تأثیر برنامه های این رسانه ها قرار خواهد گرفت.

لذا برنامه ریزی جدی برای تولید محتوای جذاب مطابق با فرهنگ بومی و نمایش فیلم ها و سریال های طنز در ارتباط با لهجه و فرهنگ بومی استان در رسانه های ملی، ضروری است.