اهمیت ای. تی.آریاراتنی (A.T.Ariyaratine) به عنوان متفکری بزرگ به خاطر تلاش هایی است که وی در طول حیات خود برای یافتن مسیری جدید برای توسعه انجام داد، مسیری که هم از سوسیالیسم و هم از سرمایه داری مستقل باشد.
او رهبر جنبش سارودایا شرامادانا (بزرگترین سازمان غیردولتی فعال در زمینه توسعه و کاهش فقر در سریلانکای امروز) است.
اصطلاح سارودایا (Sarvodaya) مشتق از دو عبارت سانسکریت «ساروا» (جهانی) و «اودایا» (آگاهی، بیداری یا خیزش) است.
اصطلاح شرامادانا (Shramadana) نیز از دو عبرات سانسکریت «شراما» (کار) و «دانا» (بخشش) به معنی بخشش کار است.
در زبان سنگالی دو عبارت «سارودایا شرامادانا» به معنی «به اشتراک گذاری زمان، اندیشه و انرژی برای آگاه سازی همگان است».
طبق مفهوم سارودایا، توسعه فراتر از رشد مادی است. توسعه شامل ابعاد روان شناختی، اخلاقی و معنوی و نیز اجتماغی، اقتصادی و سیاسی است.
شرامادانا یا بخشش نیروی کار به هر دو معنای کار جسمی و ذهنی است.
فلسفه سارودایا گسترده است، اما آریاراتنی آن را با سه عبارت توصیف می کند.
1- عامل فردی در تغییر ساختار:
سارودایا معتقد است که تغییر ساختاری در جامعه باید با تغییر فردی آغاز شود.
طبق اندیشه بودیسم، اصول زندگی معنوی شامل دوست داشتن، مهربانی، احترام به همه شیوه های زندگی، دلسوزی برای دیگران، به اشتراک گذاری شادی در انجام پروژه های به قصد سود بردن دیگران و حتی آرامش در مواجهه با شادی و غم است.
همه معتقدان به سارودایا اصرار بر رعایت این نکات در تعاملات روزمره عادی خود دارند.
با شروع از آگاه سازی فردی، سارودایا به بیرون و به سطح آگاهی اجتماعی گسترش می یابد و به فراتر از آن آگاهی کشوری و در نهایت آگاهی جهانی منتهی می شود.
همه تغییرات اجتماعی باید از عامل زندگی فردی و اعمال یک زندگی صحیح پرتوی به بیرون بیفکنند.
2- نظریه بودیسم برای غلبه بر رنج:
محور فلسفه سارودایا، مفهوم بودایی چهار حقیقت شرافتمندانه است.
حالت اول که وضعیت طبیعی وجود رنج آور است، دوم؛ علت ریشه ای رنج بردن حرص، میل و آرزو است. سوم؛ اینکه می توان بر رنج غلبه کرد و سرانجام «مارگا» است که درک اندیشه درست، نطق درست، عمل درست، معاش درست، تلاش درست، ذهنیت درست و تمرکز درست می باشد.
آریاراتنی از این چهار حقیقت استفاده می کند که:
اصل اول؛ از یک روستای واقعی با فقر بزرگ شروع می کند، این پایه ای می شود برای تحلیل و اندیشیدن در باب واقعیت های روستا.
اصل دوم؛ برای روستا از طریق توصیف این که چگونه بی اعتمادی، رقابت، دشمنی و خودمحوری، انرژی روستائیان را سُست می کند، نشان داده است.
اصل سوم؛ (رنج می تواند متوقف شود) اشاره به ابراز محبت، دلسوزی، مهربانی، به اشتراک گذاری و کمک به خودِ مقابل دارد
اصل چهارم؛ توصیه می کند که از دو گرایش افراطی خوشی ناشی از آزادی شهوانی و درد ناشی از خود ریاضتی اجتناب شود.
آریاراتنی مفهوم بودیستی «راه میانه» را به وسیله توصیه یک مسیر توسعه ای «نه فقر» و «نه وفور» نشان می دهد.
فلسفه سارودایا عقیده ندارد که می توان فقر را از طریق خلق ثروت و توسعه اقتصادی ریشه کن کرد.
سارودایا معتقد است که مدل مسلط توسعه اقتصادی مانعی در برابر تامین نیازهای اساسی است، زیرا چنین مدلی بر افزایش تولید، گسترش خواسته ها، رشد نامحدود و بازارهای باز تاکید می کند.
3- عدم خشونت در حل کشمکش ها:
یکی از اصول محوری بودیسم و هندویسم عدم خشونت است که از لزوم احترام به همه حمایت می کند.
آریاراتنی به پیروی از الگوهای گاندی در هند، معتقد است که تغییر اجتماعی بنیادی می تواند از طریق عدم خشونت حاصل شود. اتخاذ مسیر معاش درست به طور اتوماتیک استفاده از خشونت فیزیکی را به عنوان یک شیوه دستیابی به اهداف طرد می کند.
نقد آریاراتنی از توسعه برخاسته از رد صریح وفور توسط وی است.
رد سرمایه محوری، فناوری فوق پیشرفته، اقتصاد باز به وضوح در قرابت با مدل های مسلط توسعه قرار دارد.
رشد اقتصادی نیازمند گسترش پایدار خواسته ها و مصرف گرایی است و طبق نظریه بودیست، آرزوها ریشه همه رنج ها هستند.
اقتصاددانان استانداردهای زندگی را اصولاً از طریق مصرف مردم اندازه گیری می کنند. فلسفه سارودایا این مسیر توسعه را رد می کند.
اگرچه مفهوم «نه وفور» ظرفیت انتقاد جدی از توسعه را فراهم می کند، اما سارودایا استدلالی مبتنی بر حمایت بودیستی از کنترل آرزوهای شخصی ارائه کرد.
در فلسفه سارودایا، آرزو به عنوان یک وضعیت ذاتی بشر نشان داده است که باید از طریق تفکر و پیشرفت اخلاقی بر آن غلبه کرد.
اما، این راهکار برای حمایت از محدودسازی داوطلبانه مصرف بدون توجه به هزاران نیروی سرمایه داری مدرن که مصرف گرایی را هدایت می کند، کافی نیست.
منبع: سایمون، دیوید (1395)، متفکران بزرگ توسعه، ترجمه انور محمدی/ ولی بهرامی، تهران: نشر گل آذین، ص 54-43.
