اجتماع و جامعه فردیناند تونیس

2 خواندن این مطلب 2 دقیقه زمان میبرد

بسیاری از نظریه پردازان اجتماعی کلاسیک از جمله تونیس خواسته اند تا ماهیت انتقال به مدرنیته را، که آنها در بستر آن زندگی می کنند، بفهمند.

این امر عموماً از طریق برساختن یک دوگانه مفهومی صورت می گرفت.

آدام فرگوسن در این باره ملت های بدوی را در برابر جامعه مدنی «مبادی آداب» قرار می دهد.

هنری مِین از تغییر منزلت از پیش داده به قرارداد وضع شده سخن می گوید.

از نظر مارکس این تغییر گذار از یک شیوه تولیدی فئودالیسم، به شیوه ای دیگر یعنی سرمایه داری بود.

هربرت اسپنسر جامعه نظامی پیشامدرن را با جامعه صنعتی مدرن مقایسه می کند.

از نظر دورکیم چرخشی از همبستگی مکانیکی به همبستگی ارکانیگ وجود داشته است.

انتقال به مدرنیته اغلب موهبتی ناهمگن شمرده شد که با توسعه مثبت پیشرفت مادی همراه است، ولی این به بهای تاثیر منفی بر همبستگی به دست می آید.

این نوستالژی برای دنیایی گم شده در بیان فردیناند تونیس در قالب گمین شافت (Gemeinschaft) و گزل شافت (Gesellschaft) تجلی یافته است.

از دیدگاه تونیس، همه ارتباط های اجتماعی پی آمد «اراده» افراد به گردهم آمدن است.

مردم خواه به خاطر نفس این کار – برای نمونه در جمع دوستان یا همسایگان- یا به دلایل دیگری غیر از نفس ارتباط – برای نمونه در یک نقش اقتصادی- گردهم می آیند.

لذا، دو اصل بنیادی زیربنای ارتباط اجتماعی (اشتراک و تجارت) است که دو شکل اجتماع (گمین شافت) و جامعه (گزل شافت) را فراهم می نماید.

به بیان دیگر، به باور تونیس دو نوع اراده طبیعی و اراده عقلانی سامان دهنده گمین شافت (اجتماع) و گزل شافت (جامعه) هستند.

نوعی اراده به نام اراده طبیعی (Wesenwille) وجود دارد که عاطفی و بیانگر کلیت راه و رسم زندگی است.

سه شکل از اراده طبیعی – لذت، عادت و یادبود- به شکل گسترده با سه سطح از اجتماع (گمین شافت) – خویشاوندی، همسایگی و دوستی- متناظرند.

نوع دیگر اراده عقلانی (Kurwille)، وسایل و هدف ها را در مجموعه پراکنده از مبادلات به صورت ابزاری از هم جدا می کند.

سه شکل از اراده عقلانی – آرزومندی، محاسبه و فکر- شالوده نهادهای سیاسی، اقتصادی و علمی ویژه گزل شافت را تشکیل می دهند.

تونیس معتقدست که اراده طبیعی سبب پیوندهای عاطفی اجتماعی می شود، و اراده عقلانی به پیوندهای غیرشخصی جامعه منجر می گردد.

از یک سو، گمین شافت خود به خود از اراده طبیعی همدردی انسانی با احساس های نیرومند همبستگی و تعلق به وجود می آید.

از سوی دیگر، اراده عقلانی باعث شکل گیری ساختگی گزل شافت می شود تا به هدفی عمدتاً مبتنی بر محاسبات فکری درباره وسایل کارآمد برسد.

تونیس استدلال می کند که بازرگانان، دانشمندان، سیاست مداران، طبقه متوسط، مردان و سالخوردگان معمولاً به اراده عقلانی متصف می شوند و دهقانان، هنرمندان، طبقه کارگر، زنان و جوانان به اراده طبیعی.