عوامل پیروزی انقلابهای سیاسی
جک گلدستون یکی از صاحبنظران به نام حیطه جامعهشناسی انقلابهای سیاسی است.
از نظر او وجود چهار عامل حیاتی در یک زمان است که میتواند با کنار هم قرار گرفتن منجر به پیروزی انقلابهای سیاسی شود:
1- وجود دولت ظالم و نظر مخالف مردم نسبت به دولت
2- دفاع نکردن نخبگان، علیالخصوص نخبگان نظامی از رژیم حاکم
3- بسیج گروههای مختلف قومی، مذهبی و طبقات مختلف
4- اعمال محدودیت بر رژیم در به کار بردن تمامی شیوهها برای نجات خود توسط جامعه جهانی یا عدم حمایت از رژیم مسلط و مستقر
در زیر هر کدام از این عوامل را بهصورت بسیار مختصر توضیح میدهم:
وجود دولت ظالم و نظر مخالف مردم به دولت: اولین عامل در به وجود آمدن مخالفت با رژیمهای خودکامه و اقتدارگرا، ظلم، ستم و تعددی این حکومتها نسبت به اتباع خود است. تمام انقلابهای سیاسی زمانی به پیروزی رسیدهاند که میزان نارضایتی مردم از حکومتهایشان به بیشترین میزان رسیده است.
دفاع نکردن نخبگان، علیالخصوص نخبگان نظامی از رژیم حاکم: نخبگان سیاسی، اقتصادی و نظامی رژیمهای خودکامه نقش مهمی در تثبیت و تداوم حکومتهای خودکامه دارند.
رژیمهای خودکامه از طریق دادن امتیازات متعدد و یا انحصارهای تجاری به نخبگان، وفاداری آنها را بهدستمیآورد؛ در صورت تداوم اعتراضات و یا وجود این احساس که رژیم به پایان عمر خود نزدیک میشود، شکاف در میان نخبگان حاکم آغاز شده و یا تشدید مییابد. این شکاف در پیروزی انقلابهای سیاسی نقش بسیار مهمی دارد.
بسیج گروههای مختلف قومی، مذهبی و طبقات مختلف: برای پیروزی و به ثمر رسیدن یک انقلاب، کنار گذاشتن اختلافات از جانب گروههای متعلق به اقوام و ادیان گوناگون و نیز طبقات مختلف اقتصادی بسیار حیاتی است؛ برای مثال، در انقلاب اسلامی ایران و در ماههای پایانی، تمام گروهها و طبقات مختلف اجتماعی اختلافات خود را کنار گذاشته و رژیم پهلوی را سرنگون کردند.
اِعمال محدودیت بر رژیم در به کار بردن تمامی شیوهها برای نجات خود توسط جامعه جهانی یا عدم حمایت از رژیم مسلط و مستقر:
در صورت وجود داشتن عوامل فوق، عامل چهارم میتواند کار رژیمهای خودکامه را یکسره کند و انقلابهای سیاسی را به پیروزی رساند.
برای مثال، جامعه جهانی در دوران معمر قذافی اقدام به وضع تحریمهای سخت بر علیه رژیم کرد و زمانی که مردم این کشور به پا خواستند، با اعلام منطقه پرواز ممنوع بر فراز این کشور کار را برای حکومت قذافی دشوارتر ساخت.
در نهایت نیز با حمله محدود کشورهای خارجی، مخالفان توانستند حکومت چند دههای قذافی را سرنگون کنند.