علمی پژوهشی

جامعه شناسی چندبُعدی جفری الگزندر

جفری الگزندر هوادار یک نوع جامعه شناسی چندبُعدی است که دربرگیرنده «تناوب آزادی و الزام» باشد.

منطق الگزندر بر دو قضیه عام مبتنی است.

نخستین قضیه مساله کنش یا «ماهیت ویژه هنجارها و انگیزش» را در برمی گیرد.

قضیه دوم به مساله نظم می پردازد، یعنی این که «چگونه مجموعه یک چنین کنش هایی در ارتباط با یکدیگر نظم می گیرند».

نخست بهتر است به مساله نظم بپردازیم، چرا که این مسئله قضیه ای است که آشکارا به ارتباط سطح خُرد و کلان مربوط می شود.

الگزندر می گوید که پیوستاری از خط ارتباط میان خُرد و کلان وجود دارد، «که در یک حد آن سطح تحلیل فردی و در حد دیگر آن سطح جمعی قرار دارد»، به شیوه ای که نظم در جامعه از طریق آن ایجاد می شود.

در حد کلان این پیوستار، نظم به گونه ای خارجی برقرار می گردد و ماهیتی جمع گرایانه دارد (یعنی از ساختارهای جمعی مایه می گیرد).

اما در سطح خُرد، نظم از نیروهای درونی سرچشمه می گیرد و ماهیتی فردگرایانه دارد (یعنی از مذاکرات فردی سرچشمه می گیرد).

از نظر الگزندر کنش از پیوستار مادی – آرمانی نیز برخوردار است که بُعدی از ارتباط سطح خُرد و کلان را نشان می دهد.

کنش در حد آرمانی (ذهنی)، به گونه ای هنجاربخش (که بر ذهنیت کلانی دلالت می کند)، غیرعقلانی و عاطفی نمایان می شود.

اما، کنش در حد مادی (عینی)، خصلتی وسیله جویانه (که دلالت بر عینیت خُرد می کند)، عقلانی و مشروط به خود می گیرد.

هر چند جِفری اَلِگزَندر همیشه خواستار تاکید بر رابطه دیالکتیکی میان این چهار سطح است، اما برای موضع «جمع گرایانه و هنجاربخش» اولویت بیشتری قایل می شود (که با توجه به گرایش های نوکارکردی او چندان نباید مایه شگفتی باشد).

به گفته الگزندر امید به ترکیب نظم جمعی و اراده گرایی فردی، بیشتر در سنت هنجاربخش تحقق پذیر است تا سنت عقل گرایانه.

جان کلام نظر الگزندر این است که از آنجا که سرچشمه های نظم بیشتر درونی اند تا بیرونی، اراده گرایی همراه با نظم حفظ می شود.

او در یک مقاله اخیرتر، گفته است که چشم انداز فردگرایانه، سرانجام کارش به احتمال تصادفی و پیش بینی ناپذیری کامل می انجامد تا نظم.

بدین سان، الگزندر گرچه از بسیاری از نظریه پردازان دیگر به خاطر خلط مبحث سطوح تحلیل انتقاد می کند، اما به نظر می رسد که خودش نیز مبرا از این اشتباه نیست.

منبع: ریترز، جورج (1374)، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، ص 608-605.

جامعه شناسان

نظریات جامعه شناسان و موضوعات جامعه شناسی از کُتب مختلف توسط دکتر منیژه نویدنیا در اختیار علاقمندان قرار داده می شود، به انضمام نمودارها، عکس ها ... که شیوه ابداعی ایشان می باشد.

نوشته های مشابه

یک دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا