علمی توصیفی

چرخش آلتوسری و برساخت سوژه

مهم ترین دست آورد آلتوسر برای مطالعات فرهنگی، نوشته های مهم او در باب چگونگی برساخت سوژه است.

و به دلیل همین نظریات، آلتوسر درباب چگونگی برساخته شدن سوژه است که در مطالعات فرهنگی از چرخش آلتوسری سخن به میان می آید.

در حقیقت آلتوسر این سوال را مطرح می کند که چگونه روابط تولیدی با توجه به ناعادلانه بودن آن می توانند در جامعه تداوم داشته باشند؟

برای پاسخ دادن به این سوال، آلتوسر ایده دستگاه های ایدئولوژیک دولتی را ابداع می کند.

او می گوید که که در مارکسیسم کلاسیک، دولت به وسیله دستگاه های دولتی (شامل دادگاه ها، زندان ها، ارتش و …) نظم موجود را حفظ می کند و سوژه های مورد نیاز خود را بر می سازد.

آلتوسر با قرائت جدید که خود آن را قرائت بیمار گونه (Symptomatic reading) مارکس می نامد، ادعا می کند که روابط حاکم بر دولت پیچیده تر از نظریات مارکس در باب روبنا و زیربنا است و نظریات مارکس درباب ایدئولوژی قادر به پاسخ گویی به آن نیست.

آلتوسر می گوید که دستگاه های دولتی از دو سری سازمان های موازی و مجزا تشکیل شده اند.

او نام یکی از دستگاه ها را «دستگاه های سرکوبگر دولتی» (Repressive State Apparatus) و نام دستگاه های دولتی دیگر را «دستگاه های ایدئولوژیک دولتی» (Ideological State Apparatus) می نامد.

تکلیف دستگاه های سرکوبگر دولتی تقریباً معلوم است.

آلتوسر معتقد است که این دستگاه ها (زندان، پلیس، ارتش، گشت ارشاد، دادگاهها و….) به وسیله زور و خشونت کار می کنند و به این وسیله سوژه ها را بر می سازند.

اما دستگاه های سرکوبگر ایدئولوژیک دولتی به وسیله زور عمل نمی کنند.

دستگاه هایی مانند مذهب، نظام آموزشی، خانواده، نظام حقوقی، رسانه ها، نظام سیاسی و …. به وسیله «فراخواندن» (Interpellation Hailing) سوژه ها آنها را بر می سازند.

این فرایند به اعتقاد آلتوسر در مدرسه و خانواده به طور جدی شکل می گیرد.

گفتمان های نظام حاکم به این وسیله به سوژه ها تزریق می شود تا از آنها سوژه های مطیع ایجاد گردد.

البته این سوژه مدام در حال فراخوانده شدن هستند. برای مثال مجلات عامه پسند (که گونه ای از رسانه های عمومی هستند) سوژه ها را بر می سازند و نوع خاصی از سوژه بودن را القاء می کنند.

دکتر بهروز سپیدنامه

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی دانشگاه ایلام، زمينه های پژوهشی مورد علاقه: فرهنگ، ادبیات، هنر و حوزه های روش تحقیق

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا