وجود دولت شفاف از این جهت ضروری است که تا زمانی که اطلاعاتی جامع و درست از عملکرد دولت و نتایج سیاست های آن در دسترس مردم نباشد، مسئولیت دولتی خود را در مقابل آنها پاسخگو احساس نمی کنند و شهروندان نیز هنگام انتخابات قادر به انتخاب آگاهانه نماینده نخواهند بود.
دسترسی به این اطلاعات باید به عنوان حق شهروندان و به نیابت از آنان، حق رسانه ها تلقی شود نه به عنوان لطفی از جانب دولت.
چرا که مردم برای انجام فعالیت های دولت پول می پردازند و محق هستند که بدانند در مقابلش چه چیزی نصیبشان می شود و با پول آنها چه کارهایی انجام می پذیرد.
وجود دولت شفاف دقیقاً مستلزم چه چیزهایی است؟
برای دولت شفاف می توان چهار جنبه در نظر گرفت.
جنبه اول؛ ارائه اطلاعات واقعی در مورد سیاست ها از سوی خود دولت است.
این اطلاعات شامل دلایل اتخاذ این سیاست ها، نتایج عملی آنها، هزینه آنها، ضوابط حاکم بر اجرای آنها و اطلاعاتی از این دست می باشد.
جنبه دوم؛ دسترسی افراد و مطبوعات به اسناد دولتی است.
این دسترسی، هم می توان به شکل مستقیم و هم از طریق نمایندگان مجلس صورت پذیرد و شامل دسترسی افراد به پرونده های شخصی خود نیز می باشد.
جنبه سوم؛ علنی بودن جلسات مجلس و کمیسیون های مختلف آن، جلسات حکومت محلی و گزارش جلسات موسساتی که از بودجه دولتی استفاده می کنند برای عموم مردم و مطبوعات است.
جنبه چهارم دولت شفاف عبارت است از مشورت سیستماتیک دولت در مورد تدوین و تنظیم خط مشی های گوناگون و انتشار اطلاعات و توصیه های دریافتی از صاحب نظران.
آیا برای اصل الزام وجود دولت شفاف استثنایی هم وجود دارد؟ بله.
اطلاعاتی که معمولاً می توان آنها را به عنوان اطلاعاتی محرمانه در یک نظام دموکراتیک قلمداد کرد عبارتند از:
مذاکرات کابینه، توصیه های سیاسی کارمندان دولت به وزیران، اطلاعاتی که انتشار آنها امنیت ملی، امنیت سیستم دموکراسی یا امنیت جانی افراد را تهدید می کند، اسرار تجارتی شرکت های خصوصی، و پرونده های شخصی، مگر برای صاحبان آنها.
در هیچ یک از موارد فوق، دولت مجاز نیست اطلاعاتی در دسترس عموم مردم قرار دهد.
چگونه می توان دولت شفاف را حفظ کرد؟
در دوره پیش از قرن بیستم که دولت، محدودتر از حال بود، چنین تصور می شد که آزادی مطبوعات تضمینی کافی برای حفظ دولت شفاف است.
امروزه با وجود فعالیت های وسیع تر و پیچیده تر دولت، حتی محکم ترین تضمین ها نیز برای آزادی مطبوعات، که تمهیداتی برای حفظ اسرار روزنامه نگاران جزو آن می باشد، به تنهایی کافی نیست.
از ویژگی های دولت ها و دستگاه های اداری آنها تمایل به پوشاندن فعالیت ها در هاله ای از مخفی کاری است تا به این طریق بتوانند از اشتباهات و بی قانونی های خود دفاع کنند و خود را از گرفتاری برهانند.
به عبارت ساده تر، هدف آنها حفظ اعتبار خود می باشد که در نزد آنها مهم تر از هر چیزی است.
امروزه این تمایل آنها را تنها از طریق اجرای قوانینی که براساس آنها وجود دولت شفاف الزامی است، و به عبارت دیگر از طریق «آزادی دسترسی به اطلاعات»، می توان خنثی کرد.
منبع: بیتهام، دیوید/ بویل، کوین (1376)، دموکراسی چیست؟ آشنایی با دموکراسی، ترجمه شهرام نقش تبریزی، تهران: انتشارات ققنوس، ص 85-88.
