برخلاف تصور سادهاندیشانه ایدئولوژی و فرهنگ دو چیز متفاوتاند و حتی در اغلب زمانها متناقض هستند. یعنی وقتی ایدئولوژی در ظهور است، فرهنگ به محاق رفته است و بالعکس وقتی فرهنگ در ظهور است ایدئولوژی به محاق رفته است.
دو تفاوت عمده ایدئولوژی و فرهنگ عبارتند از:
۱ـ یکی تفاوت فهم و توصیف آن دو از «قدرتِ سیاسی» است.
از نظر فرهنگی قدرت سیاسی یک چیز نصیحت کردنی، اصلاح کردنی و مهار کردنی است که باید همواره مراقبت کرد که اخلاقی و انسانی و قانونی رفتار کند، چون معمولاً مستعد زیر پا گذاشتن معیارها و ضوابط اخلاقی و انسانی و قانونی است.
اما همین قدرت سیاسی از منظر ایدئولوژی امری مقدس و عین اخلاق است و هر آنچه میگوید و میکند و انتظار دارد، اخلاقی و بر حق و قانونی است. در نتیجه اخلاق و حق و قانون را قدرت سیاسی تعریف و تعیین میکند.
۲ـ تفاوت دیگر آن دو در درک و فهم شان از «دیگری» است.
از منظر فرهنگی جامعه یک هستی متنوّع و اختلافی است که گروهها، طبقات، باورها و افکار متنوّع و متعددی در کنار هم زیست میکنند. از اینرو، دیگری برای تعامل، همکاری، گفتگو و بازشناسی و حتی برای دوستی است.
اما، ایدئولوژی جامعه را یک هستی یکدست و یکسان درک میکند و تنوع و تفاوتها را فهم نمیکند.
در نتیجه دیگری دشمن یا ضدانقلاب است و او را اُبژهای برای ستیز و طرد و حذف میداند که باید با او مبارزه کرد و او را از بین برد و یکدستی و یکسانی را در جهان اعم از داخل و خارج حاکم کرد.
