تقلیل گرایی و سطحی‌نگری و ساختن و پرداختن کلیشه‌های فکری و اندیشه‌های حاضر و آماده‌ای که در قالب‌هایی از پیش تعریف شده و بر اساس اصول غیرقابل انکار و تجربه شده و مورد اجماع انجام می‌گیرند، دردی را از هیچ‌کس دوا نمی‌کنند، اما برای بسیاری از کسان سودمند هستند.
دغدغۀ نگارنده در طول سال‌ها نویسندگی، صرفاً نوشتن برای نوشتن، برای ایجاد الگوهای تقلیل یافته‌ای که بر الگوهای پیشین افزوده شوند، نبوده است.
بلکه هر کتابی برای او، «حادثه» ای بوده، تلاشی برای گرد آوردن اندیشه‌هایی که در تقابل و رودررویی با واقعیت‌های اجتماعی، با «نیاز» هایی حقیقی به اندیشه در جامعه، ساخته‌شده، شکل‌گرفته و تبیین یافته‌اند.
از این رو، برخلاف کلیشه‌های مرسوم که از نوشته‌هایی «پراکنده» سخن می‌گویند، زیرا در فضا یا در زمان، تقسیم شده‌اند و ظاهراً این تقسیم مانع از گرد آمدن دوبارۀ آن‌ها در فضا و مکان واحدی، جز با همین عنوان مشروعیت دهنده، می‌شود.
به گمان ما آنچه اهمیت دارد، اندیشه در ابعاد چندگانه اش و همین «پراکنش» است که می‌تواند واقعیت را در اندیشه آن در خودانگیخته ترین و زنده‌ترین و نزدیک ترین شکلش با واقعیت واقعی بازسازی کند.
«نظم» در نهایت، به‌ویژه آنچه «نظم آکادمیک» خوانده می‌شود، بیشتر در پی آن است که نوعی از تقلیل‌گرایی در درک پدیده‌های بیرونی را به یک بعد از این پدیده‌ها، طبعاً با توجیهی علمی، در آورده و با قدرتی که مشروعیت خود را از جایی دیگر گرفته، بدان مشروعیت دهد.
آنچه در این کتاب و در برخی دیگر از کتاب‌های نگارنده از آن پرهیز شده، همین بوده است و آنچه بر آن اصرار بوده، آنکه این «پراکندگی»، که تنها یکی از دلایل آن نبود نهادها، ساختارها و امکانات پایه‌ای و اساسی برای حمل اندیشه و سامان دادن به اندیشۀ علمی در جامعه‌ای است که ما در آن به کار می‌پردازیم، به‌گونه‌ای جبران شود.
از این رو، در این کتاب تلاش شده است که نوشته‌ها و گفتارها و یادداشت‌ها و گفتگوهایی که هر یک دربارۀ یکی از موضوع‌های اجتماعی است، با دیدی واحد یعنی نگاه انسان شناسی اجتماعی و فرهنگی در چارچوبی منطقی گرد هم بیایند.
شیوۀ خواندن این کتاب بنابراین می‌تواند (اگر نگوییم لازم است) به‌گونه‌ای باشد که نیاز خواننده ایجاب می‌کند، نمایه‌ها کمکی برای این هدف هستند و خوانش علمی و فرهنگی این اثر همچون آثار دیگری در این رده در این چارچوب معنا می‌یابد.
این راهنما، به صورتی کوتاه عرضه می‌شود، زیرا نگارنده تاکنون بارها از همین روش در کتاب‌های دیگر نیز استفاده کرده است:
تقسیم کتاب به بخش‌هایی که در همراهی با هم و جدا از هم معنا پیداکرده و می‌توانند به صورت‌هایی بسیار گوناگون در مسیرهای خوانشی قرار بگیرند.
در این میان «قاب»هایی که در کتاب تعبیه شده و بیشتر آن‌ها یادداشت‌هایی از نگارنده، اما برخی از آن‌ها نیز بخش‌هایی از نوشته‌های مهم انسان شناسی با ترجمه اوست، راهی دیگر برای حرکت در مسیری آزاد است که هر خواننده‌ای می‌تواند برای خود در این کتاب تعیین کند.
گفتمان انسان شناسی در نهایت، خاص بودن خود را با آزادیی که به اندیشۀ نویسنده و اندیشۀ خواننده برای تأمل بر موضوع‌های مهم اجتماعی و رابطۀ آن‌ها با موضوع‌هایی کاملاً فردی و خرد می‌دهد، تعریف می‌کند.
اما این به هیچ رو نه به معنای نبود کاستی در این کتاب است و نه به معنی نبود نیاز به نقد کشیده شدن آن به وسیلۀ همۀ کسانی که دغدغه‌ای در این زمینه‌ها دارند: نقدهایی که برای ما جز نشانه‌ای از محبت و دوستی نخواهند بود.
در نهایت جای تشکر از دوست عزیز آقای وحید اسلام‌زاده و دکتر جبار رحمانی هست که در تشویق و انگیزش نگارنده به تدوین این کتاب و در نظارت بر انتشار آن به شیوه‌ای علمی بسیار مؤثر بودند و آرزوی آنکه انسان شناسی و فرهنگ ایرانی، به یاری کوشندگان پرتوانی همچون ایشان و دانشجویان و همکاران جوان‌تر، بتواند جایگاه درخوری در کشوری همچون ایران‌که بدون هیچ اغراقی شاید یکی از بهترین جایگاه‌های جهانی برای چنین رشته‌ای باشد، بیابد.
فهرست مطالب
پیشگفتار
– فصل اول: قرن روشنفکران
o قرن بیستم، قرن روشنفکران
o علوم انسانی و روشنفکران
o ادوارد سعید، فلسطینی سرگردان
o ادوارد سعید: روشنفکران و قدرت
o اریک هابزباوم: تاریخ بزرگ سرمایه داری
o انسان‌شناسی و میراث فروید
o ایوان ایلیچ و نقد رادیکال جهان مدرن
o پیر بوردیو و پرسمان دانش و روشنفکری
o پل ریکور: از شناخت خود و اخلاق کنش
o رویکرد تفسیری در انسان‌شناسی کلیفورد گیرتز
o هانری لوفبور: فیلسوف شهر
– فصل دوم: گفتمان انسان‌شناختی
o انسان‌شناسی و گفتگوی تمدن‌ها
o بینش انسان‌شناختی
o تحلیل گفتمان در انسان‌شناسی
o انسان‌شناسی و پسامدرنیسم
o مردم‌شناسی، میراث استعمار فرانسوی و بریتانیایی
– فصل سوم: اسطوره‌ها و مبادله نمادین
o از اسطوره تا جشن
o انسان‌شناسی خاطره و آیین
o انسان‌شناسی و تابو
o بدن و قدرت
o پویایی ممنوعیت‌ها و تعلق‌ها در حوزۀ مبادله
o تحلیل ساختارگرایانۀ یک اسطوره سیاسی
o ژان فاوره سادا: سحر و جادو
– فصل چهارم: انسان‌شناسی و کنش اجتماعی
o انسان‌شناسی کاربردی
o انسان‌شناسی هنر
o انسان‌شناسی هنر در ایران
o نگاهی بر پوپولیسم و دموکراسی
o تناقض تکثرگرایی فرهنگی و نولیبرالیسم
o جنبش دانشجویی: اسطوره یا واقعیت؟
o سیاست: از مناسک تا سبک زندگی
o عدالت و دانشگاه
نمایه
فهرست قاب‌ها
– علوم اجتماعی، علوم دقیقه و قدرت: از توهم تا واقعیت
– کلود مایاسو: انسان‌شناس بردگی
– ژاک لوگوف: مرگ یک غول تاریخ شناس
– ژاک لوگوف: ما دیگر در قرون وسطی نیستیم
– فرنان برودل و زایش تاریخ شناسی نوین
– ژزا روهایم: ادیپ بومیان
– آرتور موریس هوکارت: عقلانیت و رسوم
– میشل فوکو: هنر فاشیست نبودن
– سبک زندگی
– کلیفورد گیرتز: تفسیر فرهنگ ها
– کلیفورد گیزتز: در تارو پود فرهنگ‌ها
– نظریه‌های تمدنی
– هم- فرهنگی و خرده‌فرهنگ‌ها
– فرهنگ دینی و فرهنگ ملی
– تعلق ملی
– جماعت گرایی فرهنگی
– انسان‌شناسی جدید
– انسان‌شناسی زیستی، انسان‌شناسی فرهنگی
– آلن بارنارد: چرخش تاریخی انسان‌شناسی
– جرمی مک کلانسی: خداحافظی با پدیده‌های «عجیب و غریب» در انسان‌شناسی
– فای اگزیائو تونگ…از خاک
– فرهنگ تعریف ناپذیر
– ژرار التاب: دو گونه انسان‌شناسی در فرانسه
– نسبی گرایی فرهنگی
– سرزمین زدایی
– پیر کلاستر: انسان‌شناس آنارشیست
– مارگارت مید: مادر بزرگ انسان‌شناس‌ها
– کلود لوی استروس: در پهنه اسطوره‌ها
– فرهنگ ایرانی چیست؟
– ریموند فیرث: نمادهای خصوصی و واکنش‌های عمومی
– آمازون‌ها
– میرچیا الیاده: فضای مقدس
– ژاک لوگوف: دربارۀ تاریخ
– ریموند فیرث: انسان‌شناسی آیین
– ادگار مورن: نگاهی انسان‌شناختی به صدا و تصویر در سینما
– منشأ
– مری داگلاس: مرزها و خطر
– سیاست کالبدی
– ایموس راپاپورت: سازمان یافتگی فضا
– میشل مافزولی: کالبد نشانه وار
– مارسل موس: فنون کالبدی
– دانش بومی
– توهم و هویت
– زبان
– فیلیپ دسکولا: انسان‌شناسی طبیعت
– نژاد
– خانوادۀ ابدی
– انسان ابزارساز
– زنانه شدن جهان
– هانری ماندرا، مارکو اوبرتی: مراحل استراتژی پژوهشی
– ژان روش: فیلم مردم‌نگاری
– عرف و قانون
– بیگانه ترسی
– کالایی شدن فرهنگ
– ضد فرهنگ
– فرهنگ غالب
– مارک ابلس: انسان‌شناسی دولت
– مارک اوژه: خشونت و مناسک واژگونی
– جامعه و تولید فرهنگی
مشخصات کتاب: ناصر فکوهی (1398)، انسان شناسی؛ اندیشمندان، نظریه و کنش، تهران: اندیشه احسان.
