علمی تحلیلی

تاملی بر فضای مجازی و آسیب های اجتماعی آن

اينترنت و فضای مجازی علی رغم تمام محاسن و مزايايی  كه دارد، اما يك سری دغدغه ها و نگرانی هايی را برای خانواده ها ايجاد كرده است كه آن هم می توان گفت به خاطر تأخر فرهنگی در جهت استفاده از اين ابزار و تكنولوژی مدرن است.

عصر حاضر؛ عصر رسانه های ارتباط جمعی است و امروزه اين تاخت و تاز رسانه های جمعی بيشتر در بستر اينترنت صورت می گيرد.

امروزه ورود به دنيای فضای مجازی و يا به عبارت بهتر، زندگی در محيط های مجازی امری بديهی به شمار می رود و از شاخصه های مهم رسانه های پُست مدرن اين است كه به راحتی در اختيار افراد قرار گرفته و اين امر به مرور بر تمام ابعاد زندگی اجتماعی انسان ها تاثير گذاشته و به ويژه كاركرد نهادهای اجتماعی را نيز تحت شعاع قرار داده است.

بطوری كه ميزان كنترل خانواده ها و حتی نحوه تربيتی خانواده ها، مدارس و جامعه را  نيز از خود متأثر ساخته است.

در عصر حاضر گوشی های تلفن همراه با قابليت های بالا به عنوان ابزار نوين اطلاع رسانی علاوه بر داشتن كاربردهای وسيع در حوزه اطلاع رسانی، موجب مخاطره امنيت شخصیدافراد شده است و با توجه به استقبال گسترده كاربران اينترنتی خصوصاً قشر جوان و نوجوان از شبكه های اجتماعی مجازی، و بهره گيری از روش های ارتباطی مجازی با ديگران از طريق اينترنت افزايش يافته است و به خاطر ويژگی های فضای مجازی از جمله نو بودن اين پديده، بسياری از والدين فرصت، امكان و يا توان كافی برای شناخت اين فضا و كاربردهای آن را به دست نياورده اند كه در اصطلاح جامعه شناسی از آن به عنوان تأخر فرهنگی ياد می شود.

اين عدم آشنايی مناسب والدين با اين فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان، جوانان و حتی كودكان از اين فضا باعث شده كه يك فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانواده برای فرزندان ايجاد شود و به دليل ويژگی های سنی بويژه ارضای حس كنجكاوی های خود و سرك كشی در هر حوزه ای و برخورد با اطلاعات و داده های غير مرتبط با رده سنی خود از فضاهای ناسالم موجود در اينترنت متأثر شوند.

امروزه با ورود تكنولوژی و وسايل ارتباط جمعی در خانواده، بنيان خانواده ايرانی با مسايلی رو به رو شده و فضای مجازی موجب گرديده تا ما شاهد تغيير ارزش ها و هنجارهای اجتماعی در سطح جامعه باشيم و اين تغييرات ارزش ها و هنجارها به نوبه خود بنيان های خانوادگی را در معرض تهديد قرار می دهد و مشكلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی در سطح جامعه بروز می كند.

ضعف بنيان خانواده يكی از مهم ترين مسائل اجتماعی كه جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند.

ورود اينترنت در حوزه خانواده موجب تغيير نظام ارزشی در خانواده ها گرديده است.

مطالعات نشان می دهد كه استفاده جوانان از اينترنت موجب كاهش ارزش های خانواده شده است.

اينترنت اساسی ترين سهم را در اوقات فراغت مجازی دارد.

جذابيت های موجود در فضای مجازی و امكان سير در فضاهای سرگرمی بازی و لذت بردن از برنامه ها و قابليت های رسانه های ارتباط جمعی نوين اوقات فراغت و سرگرمی، به معنای حقيقی آن كمرنگ شده است و افراد را با چالش ديگری چون كمبود زمان نيز مواجه نموده است كه بيشتر در كمبود خواب و استراحت مصداق پيدا می كند.

بنابراين، اينترنت نه تنها دروازه ورود در فضای مجازی است.

بلكه فضايی را نيز برای سرگرمی مهيا ساخته كه به سرعت و بطور مداوم رو به رشد است.

اينترنت از جمله مظاهر مدرن عرصه سرگرمی است.

رسانه ای شدن و خانگی شدن توصيف كننده گذران بخش عمده ای از فراغت طيفی از جوانان گرديده است.

بنابراين، گسترش بازی های الكترونيكی و سرگرمی های مجازی در بين قشر جوان نشانه اهميت اينترنت برای پر كردن اوقات فراغت و تفريح آنان است.

اگر چه بازی و سرگرمی يكی از نيازهای اساسی براي تخليه هيجان و رشد خلاقيت های ذهنی به شمار می رود، اما تاثير استفاده بيش از حد از اين سرگرمی ها علاوه بر ايجاد مشكلات روحی، عدم توانايی در مهار كردن تمايلات، تنبلی، مشكلات جسمی نيز برای كاربران ايجاد می كند كه مشكلات بينايی ناشی از تمركز و نزديكی به مانيتور رايانه، صدماتی كه به سيستم اسكلتی در اثر نشستن طولانی و نامناسب وارد می شود و چاقی از آن جمله است.

از ديگر مسائلی كه سرگرمی های مجازی برای جوانان ايجاد می كنند اين است كه سرگرمی های مجازی علاقه جوانان به مشاركت اجتماعی و فعاليت های مدنی را با انگيزه های مختلف تحت الشعاع قرار می دهد و می تواند بر مهارت های اجتماعی آنان و تفريحات گروهی و بازی های غير مجازی تاثير منفی بگذارد.

اشاره به اين مسئله ضروری است كه شبكه های اجتماعی مجازی با فراهم آوردن امكانات مختلف از جمله بازی ها، سرگرمی ها، امكان بازی به صورت آنلاين، رقابت با ساير كاربران، دعوت ديگر دوستان كاربر به بازی و …… به تاثيرگذاری در روابط و تعلق كاربران و استغراق آنان در اين فضا می پردازند.

پس، می توان گفت اينترنت و فضای مجازی اگرچه دارای مزايا و محاسنی می باشد، اما می تواند آسيب های زيادی را نيز به همراه داشته باشد.

علاوه بر آسيب هايی كه در بالا ذكر شد، آسيب هایی چون اعتياد به اينترنت، پنهان ماندن هويت ها و كنترل ناپذيری در شبكه های اجتماعی، كسب هويت هايی جديد و دروغين، ايفای نقش های اجتماعی مجازی غيرواقعی، كلاهبرداری های اينترنتی، ورود ارزش های غربی از ديگر آسيب های فضای است كه انشاءالله در فرصت های بعدی به آن خواهيم پرداخت. 

دکتر باقر رجبی ویسرودی

دكتری جامعه شناسی؛ بررسی مسایل اجتماعی ایران Bagher Rajabi Visroodi

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا