تمایز بین مدرنیته و مدرنیسم که بسیاری از نویسندگان آن را نادیده انگاشته و درنیافته اند، اختلاف نظرهای فراوانی را که درباره ماهیت امر مدرن به چشم می خورد، روشنی می بخشد و به منازعه تفاسیر متعارض از مدرنیته خاتمه می دهد.
مارشال برمن از «تجربه» مدرنیته در پیوند تنگاتنگ با چشم انداز شهری و اسطوره توسعه و پیشرفت سخن می گوید، اما در ادامه مباحثش، مدرنیته را با مدرنیسم خلط می کند.
من (رابرت جی دان) مدرنیته را به معنای دوره ای تاریخی، وضعیت، و تجربه ای به کار برده ام که با شهرنشینی، شهرگری (Urbanism) ، فردگرایی، دگرگونی سریع، عقلانی گری وبری، دین زدایی یا عرفی گری (سکولاریزاسیون) و تفکیک گری اجتماعی گره خورده است.
در مقابل، مدرنیسم به معنای جهان بینی و جنبشی روشنفکری و زیباشناختی به کار می رود که بر پایه آزمایش گری در عرصه های هنری گونه گون، نقاشی، مجسمه، موسیقی، داستان، شعر، تئاتر و رقص استوار گردیده است.
مدرنیسم در این عرصه ها صور پیچیده بسیاری به خود گرفته، از کندوکاو در آگاهی گرفته تا ابزار واقع بینی یا بازنمایی هنری.
مدرنیسم به میزان زیادی با رشد پیشرفت فرهنگ نقادی یا سنجشگری پیوندی ناگسستنی داشته و از جریانات هوادار افکار و اندیشه های نو (آوانگارد) جدایی ناپذیر بوده است.
رسالت محوری و نقش کلیدی مدرنیسم پرده برداشتن از تناقضات درونی مدرنیته بوده است، درافتادن با تقابل میان امر عقلانی و غیرعقلانی و تلاش برای آن که این تمایلات متضاد ذهن مدرن را در ساخت ادراک ذوقی و زیباشناختی با هم آشتی دهد.
مدرنیسم به هیچ روی بازتاب یا تایید صرف مدرنیته محسوب نمی شود، بلکه حکایت از سرخوردگی ناشی از پیامدهای مدرنیته و مدرنیزاسیون داشته است.
از یک سوی، مدرنیسم اعتراضی بود به اوضاع از خود بیگانه ساز مدرنیته و از سوی دیگر، کوششی بود برای رهایی از حالت ازخودبیگانگی به کمک فائق آمدن بر تعارضات در حوزه زیباشناسی.
هاروی نشان می دهد که هنرمند مدرن همواره در جست و جوی ابزاری برای بازنمایاندن امور ازلی و ابدی یا جاودانه و فناناپذیر در بحبوحه اوضاع آشوبناک و درهم ریخته مدرنیته بوده است.
بدین قرار، مدرنیسم را می توان چنین تعریف کرد، تلاش پیگیر برای یافتن صور جدید آگاهی زیباشناختی و جستجوی نوعی اسطوره شناسی نوین.
منبع: دان، رابرت جی (1385)، نقد اجتماعی پست مدرنیته؛ بحران های هویت، ترجمه صالح نجفی، تهران: پردیس دانش، ص 128.
