چه انتظاری از جامعه شناسی داریم؟

سوالاتی چون؛ چه انتظاری از علم اجتماعی داریم؟ یا واقع بینانه است که چه انتظاری داشته باشیم؟ بسیار مهم و پاسخ به آنها ضروری می نماید.

باید گفت: کار علم اجتماعی کاهش و مدیریت مسائل اجتماعی نیست، بلکه فراهم آوردن مقدمات شناختی لازم برای کاهش و مدیریت یا حل مسائل اجتماعی است.

علم اجتماعی باید به شناخت مسائل و پیشنهاد راه حل هایی برای آنها کمک کند.

برای این کار، باید بتواند در دو سطح توصیف و تبیین تولید دانش کند.

یعنی بتواند با استفاده از روش های منظم و آزمون پذیر، توصیف های خوب، دقیق و عمیقی از مسائل ارائه کند.

مثلاً نشان دهد که مسائل و آسیب ها به چه میزانی در جامعه وجود و شیوع دارند، چه ابعاد و کیفیت هایی دارند، علت ها و دلایل بروز و شیوع آنها چیست؟ چه پی آمدهایی برای زندگی جمعی دارند؟ و غیره.

این شناخت ها می تواند مقدمه لازم برای مدیریت و برنامه ریزی های اجرایی دانش بنیان را فراهم کند. از اینجا علوم اجتماعی باید بتوانند وارد تعامل با دو عرصه شوند: دولت یا حکومت و عرصه عمومی و جامعه مدنی.

در عرصه اول سیاست‌گذاری و برنامه ریزی صورت می گیرد، که اگر این تعامل به خوبی رخ دهد سیاست‌گذاری ها و برنامه ریزی ها دانش بنیان خواهد بود.

در عرصه دوم بسیج ظرفیت های اجتماعی برای حل مسائل اجتماعی رخ می دهد که اینجا هم نقش علوم اجتماعی می تواند این باشد که دانش و بصیرت عمومی درباره مسائل اجتماعی را افزایش دهد.

همچنین با استفاده از اعتبار علم و آکادمی، فضای گفتگویی ایجاد کند و به ایجاد نوعی اجماع بر اساس خیر جمعی و ارزش های عمومی کمک کند.

لازم به ذکر است که مایکل بورووی جامعه شناسی را به چهار گونۀ آکادمیک، انتقادی، سیاستی و مردم مدار تقسیم بندی می کند و این چهار نوع جامعه شناسی را مکمل یکدیگر می داند.

با این ملاحظه، توجه به جامعه شناسی مردم مدار نباید به نفی و طرد دیگر انواع جامعه شناسی منتهی شود؛ در عین حال که باید مراقب صورت های آسیب شناسانه و نابهنجار هرکدام از این چهار نوع جامعه شناسی بود.

آفت جامعه شناسی حرفه ای درافتادن به دام خود ارجاعی است و آسیب جامعه شناسی سیاستی، نوکرمآبی است؛ همچنان که آسیب جامعه شناسی انتقادی ابتلا به دگماتیزم و تبدیل جامعه شناسی به ایدئولوژی و آسیب جامعه شناسی مردم مدار هم عوام زدگی و گرفتار هیجان های سیاسی شدن است.

ما جامعه شناسان در عین اینکه همه کنش های جامعه شناسانه در عرصه های چهارگانه را باید ارج بگذاریم نسبت به صورت های آسیب شناختی آنها باید موضع روشنی داشته باشیم تا دانش جامعه شناسی گرفتار آنها نشود. این پاسخی است که به سوال چه انتظاری از جامعه شناسی داریم؟ می تواند گفت.