ایمانوئل کانت فیلسوف آلمانی می گوید:
روشن نگری؛ خروج آدمی از نابالغی است و نابالغی؛ ناتوانی در به کارگرفتن فهم خویش است، بدون هدایت دیگری.
علت این نابالغی؛ نه کمبود فهم، بلکه کمبود اراده و دلیری است در به کارگیری آن.
پس دلیر باش در به کارگرفتن فهم خویش! این است شعار روشن نگری.
تن آسایی و ترسویی است که سبب می شود بخش بزرگی از آدمیان با آنکه طبیعت آنان را دیرگاهی است که به بلوغ رسانیده و از هدایت غیر رهانیده، همه عمر با رغبت نابالغ بمانند و دیگران بتوانند چنین ساده و آسان، خود را به مقام سلطه بر ایشان برکشند.
نابالغی آسودگی است و ناشی از ترس. تا دیگرانی هستند که به ما بگویند چه کنیم، چه نیازی به اندیشیدن خواهد بود؟
هرچه بخش بزرگتری از آدمیان حرکت به سوی بلوغ را نه فقط دشوار که بسیار خطرناک نیز بدانند، قیم هایی که نظارت عالیه بر آنان را برعهده گرفته اند، همچنان به تدارک سلطه خود بر آنان ادامه می دهند.
اینان پس از آنکه جانور دست آموز خود را خوب تحمیق کردند، سخت مواظبت می کنند که این موجودات سر به راه، نکند از قفسک کودکی اشان، یعنی همان زندانی که ایشان برای وجودشان فراهم نموده اند، پا بیرون بگذارند.
آنگاه در گوش اشان می خوانند که اگر به تنهایی قدم بیرون بگذارند، چه خطرهایی که تهدیدشان نمی کند.
برای دستیابی به این روشن نگری به هیچ چیز نیازی نیست مگر آزادی از درون، تازه آن هم به کم زیان ترین نوع آن، یعنی: آزادیِ کاربردِ عقلِ خویش در امور همگانی به تمام و کمال.
اما از همه سو می شنویم که فریاد برمی آورند که: عقل نورزید و اندیشه نکنید.
اما، انسان دموکرات در یک نظام توتالیتر می تواند دوباره طرحی نو دراندازد تا در سایه آزادی، رشد بیشتر کند.
پیوست:
برگرفته از پایان نامه دوست عزیزم آقای حسام پسیان زاده که الان نمی دونم برای ادامه تحصیل در کاناداست یا استرالیا یا نروژ. هرکجا هست خدایا به سلامت دارش.
