بنیادگرایی

فکر می کنم بنیادگرایی بیان و تجلی یکپارچگی جهانی و بازتاب آن است و با ویژگی تغییرات در این پدیده پیچیده ارتباط تنگاتنگ دارد.

تازگی استفاده از اصطلاح بنیادگرایی نشان دهنده جدید بودن آن است.

کلمه بنیادگرایی در اواخر قرن نوزدهم باب شد که تصادفاً و ابتدائاً به آموزه های مسیحیت برمی گشت، یعنی آموزه هایی که ایده تکامل را رد می کند و انجیل را متنی دقیق و اصیل می پندارد.

کلمه بنیادگرایی بندرت در خارج از این محدوده مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما در اواخر دهه 50 میلادی کم کم به زبان روزمره وارد شد.

تا سال 1960 کلمه بنیادگرایی در فرهنگ آکسفورد وارد نشده بود.

چگونه باید بنیادگرایی را تعریف کرد؟

بنیادگرایی، اساساً، سنت را به مصاف با نظام های ارتباطی جدید محصولات یکپارچگی جهانی و مدرنتیه آورده است.

ساده ترین تعریف آن، اساساً امتناع از گفتگوست.

بنیادگرایی بیان و تجلی حقیقت آیین های سنت به خالص ترین شکل است که اغلب هم تهاجمی است.

بنیایدگرایی، بیانی در ارتباط با نیروهای محرک مدرنتیه است و بر آموزه های بنیادین و بر اعتبار مفاهیم مشخص تاکید می کند، اما استفاده از آن نباید محدود به مذهب باشد.

بنیادگرایی نه تنها در مذهب، بلکه در دیگر تمایلات مانند ناسیونالیستی و قومی و حتی در میان آموزه های بوم شناسی یا سیاسی پیدا می شود.

اگر بر این مساله اصرار ورزید که تنها یک نظر وجود دارد،

اگر از گوش دادن به انتقادات امتناع کنید،

اگر با خشونت از نظرتان دفاع کنید،

در قلمرو آموزه های بنیادگرایی قرار دارید.

چنین تعریفی از بنیادگرایی، آنانی را که تمایل دارند یک گفتگوی واقعی جهانی در دنیا ایجاد کنند تهدید می کند، گفتگویی بین فرهنگ ها، بین سنت و مدرنتیه.

چنین گفتگویی، اگر طالب اجتماع جهانی آزاد و باز هستید، الزامی است.

فکر می کنم بنیادگرایی از قبول چنین دنیایی امتناع می ورزد، و بنابراین باید از آن امتناع کنیم.

اما نباید بنیادگرایی را تماماً در اصطلاحات خصمانه دید؛ چون از همه این سوالات را می کند:

سنت در دنیای مدرن چه نقشی دارد؟ در حالی که به آن احتیاج دارید.

چه هویتی دارید؟ در کدام هویت گروهی هستید؟

احساساتتان را چگونه سامان می دهید؟

در دنیای معاصر چطور می توانید علاقه و اشتیاق شدید ایجاد کنید؟ براحتی می توان دید که در جهان جدید همه ارزش ها با هم برابرند و ایده های پویای پیش برنده دیگر وجود ندارد.

اصل دیگر بنیادگرایی امتناع از مرام مدرنیته است؛ مرامی که می گوید هیچ امر مقدسی وجود ندارد و هر اعتقادی قابل تجدیدنظر است.

اما آیا می توان در جهانی زندگی کرد که هر اعتقادی قابل تجدیدنظر است؟

فکر نمی کنم این امر ممکن باشد.

بنابراین، باید ارزش هایی را که به آن متعهد هستیم، شناسایی کنیم.

شما احتیاج به علاقه و اشتیاق شدید دارید تا در جهان زندگی کنید؛ اما این کار باید به نحوی صورت گیرد که در جهت دموکراسی جهانی باشد.

منبع: گیدنز، آنتونی (1379)، گفتارهایی در باره یکپارچگی جهانی؛ جهان رها شده، ترجمه دکتر علی اصغر سعیدی/ یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: انتشارات علم و ادب، ص 86-84.