علمی توصیفی

دانش بومی و ویژگی های آن

تعاریف متعددی به وسیله صاحب نظران در مورد دانش بومی (Indigenous knowledge) ارائه شده که هر کدام از زاویه ای بدان نگریسته اند و هری ک بر ابعاد خاصی از دانش بومی تاکید کرده‌اند.

به طور نمونه فرهنگ آکسفورد واژه دانش بومی (IK) را “خلق یا تولید شده به صورت طبیعی در یک سرزمین یا منطقه که مربوط و مختص به اهالی آن است” تعریف می‌کند.

از نظر “کروما” دانش بومی “دانش محلی است که از تأثیر متقابل بین مردم و محطیشان بر می خیزد.

این دانش، ویژگی های تمام فرهنگ هاست و کلیه تجارب بشری چون تاریخ، زبان، سیاست، هنر، اقتصاد، اداره امور مدنی و روان شناسی را در بر می گیرد

و نمونه های فنی این دانش را در کشاورزی، طب، مدیریت منابع طبیعی، مهندسی و صیادی می توان مشاهده کرد.”

از دیدگاه وارن و كشمن دانش بومی عبارت از “مجموع تجربه و دانشی است كه يك جامعه در برخورد با مشكلات شناخته شده و ناآشنا به دست آورده و آن را اساسی برای تصميم گيری ها و چالش های خود قرار داده است.

دانش بومی ريشه در تجربيات قرن های گذشته دارد و تا وقتی كه جامعه پابرجاست، به عنوان پايه فرهنگی و فنی آن به تكامل خود ادامه می دهد.

این دانش، دانشی است كه مردم به آن اعتقاد دارند و آن را در طول زمان در جامعه خود توسعه و بهبود بخشيده اند”.

وارنر دانش بومی را این گونه تعریف می کند:

“دانش بومی محلّی، دانشی است که منحصر به یک فرهنگ مشخص و یا جامعه معین می باشد.

این دانش با دانش علمی که توسط دانشگاه ها و مجامع علمی و تحقیقاتی ایجاد شده، تفاوت دارد.

این دانش مبنایی برای تصمیم گیری های محلّی در زمینه کشاورزی، بهداشت، تهیه و تبدیل مواد غذایی، آموزش، مدیریت منابع طبیعی و فعالیت های متعدد دیگری در سطح جوامع روستایی می باشد.”

برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP, 2002) هم برای بیان مفهوم دانش بومی، اصطلاح دانش سنتی را به کار برده و آن را چنین تعریف می نماید:

“دانش سنتی، دانشِ نوآوری ها و روش های جوامع بومی و محلّی سراسر جهان می باشد که از راه تجربه در طی قرون متمادی تهیه و تدوین شده و با فرهنگ و محیط محلّی سازگار شده است.

دانش سنتی به طور شفاهی و گفتاری از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

این دانش شامل داستان ها، آوازها، فرهنگ و عقاید عامه مردم، ارزش های فرهنگی، اعتقادات، آداب و رسوم، قوانین محلّی، زبان و گویش های محلّی می باشد.

دانش سنتی ـ به ویژه در زمینه هایی نظیر کشاورزی و پزشکی ـ عمدتاً از یک ماهیت عملی برخوردار می باشد.”

مهم ترين ويژگی دانش بومی (IK)  عبارتست از:

بر پايه تجربه استوار است.

در طول قرن ها با كار بر روی آن مورد آزمون قرار گرفته و جنبه كاربردی پيدا كرده است.

  با محيط و فرهنگ بومی سازگار است.

پويا و در حال دگرگونی است.

دکتر مهتا بذرافکن

دکتری جامعه شناسی تغییرات اجتماعی، پژوهشگر جنسیت و تغییرات اقلیمی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا