پوپولیسم مفهومی دشوار و فاقد ویژگی های عینی است و خصوصیاتی دارد که اساساً ناپایدارش می کند.
به این دلایل، ارائه توصیفی عام از آن عمیقاً دشوار است، چه رسد به این که به عنوان یک اندیشه یا یک جنبش سیاسی از آن تعریفی جامع و مانع ارائه کنیم.
هر چند پوپولیسم واکنش منفی به نظام های سیاسی مبتنی بر نمایندگی تلقی می شود، اما جنبه ایجابی بیشتری دارد.
مایل است از خود تعبیری منطبق با روایت آرمانی مردم برگزیده اش ارائه کند و آنان را در چشم اندازی به همان نحو آرمانی جای دهد.
در این رهگذر با طرد عناصری که بیگانه، فاسد یا حقیرشان می داند، اساس کار خود را تمایز میان سودمندی و زیان بخشی امور و آن چه که «کانون» و «حاشیه» می نامم، قرار می دهد.
بنابراین، پوپولیسم تلویحاً در خود تصوری از یک کانون آرمانی دارد.
چنین مفهومی با درون نگری و واپس نگری ساخته می شود: دنیای سرشار از شیوه های جمعی و خِرد مردم سازنده آن که معمولاً بازگشتی است به دوران سپری شده است.
پوپولیست ها «مردم» را در کانون جای می دهند و کانون به ساخته ها و خاطرات مردم معنا می بخشد.
برخی معتقدند که پوپولیسم به معنای پای بندی به «مردم» است.
این تعریف چندان رضایت بخش نیست، زیرا اساساً برای پوپولیست های متفاوت، «مردم» معانی مختلفی دارند.
پوپولیسم ابزار ترقی خواهان، مرتجعان، دمکرات ها، خودکامگان، چپ و راست بوده است.
دلیل این همه انعطاف پذیری در «قلب توخالی» پوپولیسم نهفته است.
تعهدی در برابر ارزش های بنیادی ندارد.
ایدئولوژی های دیگر، آشکارا یا پنهان، به یک یا چند ارزش مانند برابری، آزادی و عدالت اجتماعی تکیه می کنند، در حالی که این گونه ارزش ها در پوپولیسم هیچ جایی ندارد.
به همین دلیل پوپولیسم با طیف وسیعی از مواضع سیاسی جور در می آید و غالباً ضمیمه ایدئولوژی های دیگر می شود.
گرایش طبیعی ایفای نقش توصیفی برای سایر اندیشه هاست تا «قلب توخالی» پوپولیسم پر شود.
پوپولیسم با پرهیز از نهادها، اَشکال و الگوهای سیاست های نظام های مبتنی بر نمایندگی آگاهانه می کوشد تا سادگی و صراحت مردم عادی را به ساختارهایی ساده و سرراست بدل کند.
با این حال، در مجموع دنباله روی از رهبران و یا دور زدن احزاب، مسائل خاص خود را به همراه دارد.
این مسائل موجب می شود تا پوپولیسم همواره پدیده ای گذار باشد.
پوپولیسم به دلیل فقدان ارزش های بنیادی عمومی تاثیرپذیر است و ویژگی های محیط خود را می گیرد و عملاً پدیده ای گذار است.
پوپولیسم ستایش گذرا، متلون و سیاست ستیزانه کانون آرمانی در مواجهه با بحران است.
پوپولیسم نه تنها در مکان ها و زمان های مختلف، بلکه به گونه های متفاوت نیز پدید می آید.
عنوان پوپولیست به جنبش ها، رهبران، رژیم ها، اندیشه ها و سبک ها نسبت داده می شود.
معمولاً سبک پوپولیستی را با سبکی اشتباه می گیرند که فقط مردم پسند یعنی طرف توجه طیف گسترده ای از مردم است.
موضوعات مورد توجه این کتاب جنبش ها و احزاب، سیاست مداران، رژیم ها و اندیشه های پوپولیستی است.
چرا که با بررسی آنها درک سیاست های پوپولیسم امکان پذیر می شود.
منبع: تاگارت، پل (1381)، پوپولیسم، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: انتشارات آشیان، ص 19-7.
