گردشگری فرهنگی

تعبير و تفسيرهای اوليه بر عوامل خاص فرهنگی در انگيزش سفر انسان امروزی متکی بوده اند.

کالوو ^[1] (١٩٧١) ادعا می کند هر چند بسياری از مردم برای ديدن زيبايی های طبيعت و محيط های طبيعی به گردشگری می پردازند، بايد پذيرفت امروزه اغلب گردشگران به قصد تفريح و سرگرمی سفر نمی کنند، بلکه قصد دارند به آن سوی مرزهای فرهنگی خود بروند و ناشناخته ها را شناسايی کنند و با فرهنگ های ديگر آشنا شوند.

گردشگری فرهنگی یکی از اشکال قدیمی جهانگردی است که در کنار شاخه­ های متنوع این صنعت مانند اکوتوریسم، توریسم مذهبی، توریسم ورزشی و … به رشد و توسعه خویش ادامه می­ دهد.

گردشگری فرهنگی، بخش مهمی از تقاضای جهانی گردشگری را تشکیل می ­دهد.

توریسم فرهنگی به گروه­ های گوناگونی از مردم مربوط می­ شود که

به دور دنیا، کشورهای گوناگون و جوامع محلی

برای بازدید از رخدادهای (رویدادها) گوناگون سفر کرده

و به دنبال کسب کردن تجربه از میراث، مذهب و هنر

به منظور افزایش آگاهی از کشورهای مختلف و روش ­های زندگی آن­ها می باشند

که همگی در برگیرنده طیف وسیعی از تجربه توریست فرهنگی می­ باشد.

توریسم فرهنگی به عنوان نمونه می­ تواند در برگیرنده

اجرای هنرهای نمایشی

بازدیدهای فستیوالی از آثار تاریخی و یادبودها

تورهای آموزشی

موزه ­ها

میراث­ های طبیعی

و فسیوال­ های مذهبی باشد.

در این گونه از گردشگری عوامل متعددی می ­تواند زمینه­ ساز جذب گردشگران باشد که بازدید از جاذبه ­های فرهنگی سنتی مانند موزه ­ها و گالری ­ها یکی از عوامل رونق دهنده­ آن می ­باشد (ریچاردز، 1996: 23).

ریچاردز ^[2] بیان می­ کند، گردشگری فرهنگی تنها مصرف محصولات فرهنگی گذشته نیست، بلکه به فرهنگ امروز و سبک زندگی امروزی نیز مرتبط است.

به همین دلیل گردشگری فرهنگی هم «گردشگری میراثی» (مرتبط با هنر­ها و فرهنگ گذشته) و هم «گردشگری هنری» (مرتبط با محصولات فرهنگی امروزی) را در بر می­ گیرد.

مشخص است که آگاهی در مورد گذشته و حال نشان می­ دهد که گردشگری فرهنگی هم بر مبنای تاریخ و میراث یک مکان و مردم آن و هم بر مبنای زندگی امروزی آن­ها قرار دارد.

گردشگری فرهنگی را می­ توان نوعی جهانگردی برای آشنایی با میراث فرهنگی و هنری، آداب و رسوم، بناها و آثار تاریخی با هدف ­های آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی دانست.

در سال 1991 اتحادیه اروپا، گردشگری فرهنگی را به صورت زیر تعریف نمودند:

تعریف تکنیکی: به تمام فعالیت­ های مردم در جهت جاذبه­ های خاص فرهنگی مانند موزه ­ها، آثار باستانی، نمایش­ های هنری و فستیوال­ ها، خارج از محل سکونتشان اطلاق می ­شود.

تعریف مفهومی: حرکت مردم در جهت آشکارسازی نمادهای فرهنگی به دور از محل معمول سکونت­شان، با هدف جمع آوری تجربیات و اطلاعات جدید برای برطرف کردن نیازهای فرهنگی­شان.

در هر دوی این اشکال از گردشگری فرهنگی، گردشگر اساساً با تجربه نزدیک و دست اول ارتباط با مردمی که زمینه فرهنگی متفاوت با او دارند، انگیخته می­ شود (اسمیت ^[3]، 2003: 50).

به طور کلی، در گردشگری فرهنگی هدف اصلی گردشگر دیدن جلوه ­های فرهنگی یک مقصد از قبیل مراسم رفتارها، نمایشنامه ­ها، نمایشگاه ­ها، هنر و موسیقی آن است (کاظمی، 1386: 27).

در بحث گردشگری فرهنگی می­ توان موضوع را از دو زاویه اصلی مورد بررسی قرار داد.

در واقع، نخستین بخش گردشگری فرهنگی به گردشگری مرتبط با میراث تاریخی یک جامعه باز می­ گردد، محور این دیدگاه بُعد تاریخی جامعه است.

در حالی­که در دومین بخش یا دومین نگرش به گردشگری­ فرهنگی محور موضوع، زمان حال است و فرهنگ جاری یک جامعه را به عنوان موضوع خود پی­ جویی می­ کند.

اثرات گردشگری فرهنگی

گردشگری به طور همزمان پدیده­ای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و سیاسی است.

انتقال سرمایه­ ها بین مردم و مکان ­ها را ممکن ساخته، بر سازمان اجتماعی مقاصد (گردشگری) اثر می­ گذارد، امکان تجدید حیات، حفظ و هم­چنین تخریب پدیده­ های فرهنگی و ایجاد چشم اندازهای جدید را فراهم می ­سازد (گیبسون و کانل، 2003 :3).

گردشگري در حيطه فرهنگی نيز عامل تحول و تغيير شناخته شده است.

حتي اگر مردم از حس کنجکاوی يا حساسيت فرهنگی کمی برخوردار باشند، باز هم مسافرت به اين دليل که امکان تماس با محيط های ديگر را فراهم می کند، گردشگران را تحت تأثير قرار می دهد. به عبارتی، «سليقه ها، تجربيات و درکشان جهانی تر می شود».

گردشگری به مثابه پدیده­ ای فرهنگی – اجتماعی دارای اثرات اجتماعی – فرهنگی گوناگونی نیز می ­باشد.

به طور کلی می­ توان به

ازدیاد اشتغال

تجدید حیات نواحی فقیر یا غیر صنعتی

نوزایی هنرها و فنون محلی و فعالیت­ های فرهنگی سنتی،

بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی جامعه محلی

نوسازی سنت­ های معماری محل

و افزایش لزوم حفاظت از مناطق فوق العاده

و زیبایی که دارای ارزش زیبایی­ شناختی و فرهنگی هستند، اشاره کرد (جرگ ^[4]، 200).

پیرس موسکاردو نیز اثرات مثبت و منفی فرهنگی گردشگری را به قرار زیر (جدول) می داند.

هم­چنین، کریگ ^[5] (2001) مطرح می­ کند که گردشگری بسته به نوع اجتماع، اثراتی مثبت یا منفی دارد و هر اثری بر حسب اجتماع متفاوت است.

واضح است که گردشگری و اثرات آن بر اجتماع محلی یک پدیده چندبعدی است که عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بوم­ شناختی، محیطی و سیاسی را در بر می­ گیرد.

در حقیقت اثرات اجتماعی – اقتصادی گردشگری غالباً بر حسب افراد یا گروه ­ها در اجتماع محلی، متفاوت و متنوع هستند.

بدون شک گردشگری یک بُعد دائمی زندگی بشری است.

گردشگری با افزایش آگاهی از سایر فرهنگ ­ها، فعالیت­ ها، رفتار، ارزش ­ها و میراث ­ها همراه است.

به جوامع محلی و گردشگران در جهت کسب دانش، بهتر از زبان­ یکدیگر، به ­واسطه­ کنش متقابل، کمک می­ کند (کریک، 2001: 88).

جوامع به صورت یکسان در معرض اثرات مثبت و منفی گردشگری قرار دارند.

آ­ن­ها به صورت منفی طبقه ­بندی می ­شوند، زمانی­ که آن­ها مؤلفه­ های جامعه را نقض می­ کنند و به صورت مثبت زمانی­ که صفات حیاتی را بهبود می ­بخشند.

تنزل محیط زیست، جرم، الکلیسم، مصرف مواد مخدر، فحشا، قمار، افزایش هزینه زندگی و دگرگونی نظام ­های ارزشی در موضوع اثرات منفی رتبه ­بندی شده ­اند.

در مقابل، برخی مزایای مثبت ساکنان نقل شده است مانند منافع اقتصادی و فرصت لذت از یک شالوده­ بهبود یافته در نتیجه حضور گردشگر­ها.

در میان نتایج مثبت، رقص سنتی، جش ن­ها و هنرهای رو به فراموشی (در حال مرگ) که شدت فرهنگ، فرصت های اشتغال، رفاه، تحصیلات، حفظ محیط بومی و غیره را بالا می برد، نیز قابل ذکر است.

گردشگر در حقیقت برای تغییر در اجتماع محلی به ویژه در زندگی اجتماعی و فرهنگی، عاملی قدرتمند است.

منابع

– رضوانی، علی اصغر (1386). «جغرافیا و صنعت توریسم»، تهران: انتشارات پیام نور، چاپ هفتم.

– صالحی، صادق/ حسن ­پور، محمود (1391). «برنامه ­ریزی و توسعه گردشگری؛ نگرشی کاربردی به برنامه­ریزی و بازاریابی گردشگری»، مازندران: نشر دانشگاه مازندران.

-Aref, Fariboz & Redzuan, Marof (2010). Community Leader Perceptions towards Socio – Cultural Impacts of Tourism on Local Communities, JHUM ECOL, 29(2): 87-91

-Andereck, kathleenL/ Valentine, Karin M/ Knopf, Richard / Vogt, Christine (2005). Residents’ perceptions of community tourism impacts, Annals of Tourism Research, vol. 32, no. 4, pp. 1056-1076.

-Tover, Cesar & lokwood, Michael (2008). ‘Social impacts of tourism: an Australian regional case study, international journal of tourism research, int. j. tourism res. 10, 365- 378.

– Richards,Greg / Munster, William (2010). Cultural tourism research ethos, Wallingford, UK, cab international.

– Richarsd, Greg (2007). Cultural Tourism: Global and Local Perspectives, Haworth Press, Binghamton, New York

-Johnson, Henry (2002). “Balinese Music, Tourism AND Globalization: Inventing Traditions Within and Across Cultures”, New Zealand Journal of Asian Studies, 4, 2 (December, 2002): 8-32.

-Aref ,Fariborz and Redzuan, Ma’rof (2010). “Community Leaders’ Perceptions towards Socio-cultural Impacts of Tourism on Local Communities”, J Hum Ecol, 29(2): 87-91 .

-Gibson, Chris and Connell, John Richard W. Butler (2005). “Music and Tourism: On the Road Again” www.channelviewpublications.com

– Smith, Melanie (2003). Issues in Cultural tourism Studies, Simultaneously Published In the use and Canada by Rutledge.

---

[1]. Calvo

[2] . Richards

[3] . Smith

[4] . Greg

[5] . Kreag