اندکی پس از انتشار اثر بزرگ مونتسکیو، تورگو در دانشگاه سوربن مقامی شامخ یافت و گفتارهای چندی ایراد کرد که برخی آنها شامل مطالب جامعه شناختی بودند. از این رو، تورگو را جامعه شناسی بالقوه بزرگی شمرده اند.
وی در تبیین امور انسانی از عوامل اجتماعی سود می جوید و از دیدگاه او:
طبعی انسانی در همه اقالیم و اعصار خصایص روانی یکسان است. زیرا، حواس انسان ها یکسانند و جهانی که مورد شناخت ایشان قرار می گیرد، یکی بیش نیست.
حال این سوال پیش می آید که علت تغییر اجتماعی چیست؟
برای پاسخ این سوال باید دید که ثبات و دوام شئون اجتماعی را با چه تبیین کرد.
می توان ثبات و دوام شئون اجتماعی را با جداماندگی و نبودن برخورد فرهنگی تبیین کرد.
هر اجتماعی به خودی خود تغییر می کند.
ولی علت اصلی دگرگونی آن، از خارج از آن می آید.
مهاجرت و مخصوصاً تجارت موجب برخورد فرهنگی است و برخورد فرهنگی به دگرگونی اجتماعی می انجامد.
اما، هر جامعه به تناوب، از دوره های تغییر سریع و تغییر بطی می گذرد.
سیر تکاملی جامعه شامل دوره های فراز و نشیب و خوش و ناخوش است.
تورگو از سویی مانند هراکلیتوس هستی را حرکت می داند و تعارض را اصل همه چیز می شمارد، و از سوی دیگر مانند ابن خلدون به تکرار حوادث و «نظام دوری ستیزآفرین» (Combat Cycle) باور دارد.
بر روی هم، می توان نگرش تورگو را شامل هفت نکته جامعه شناسی دانست.
این هفت نکته به زبان امروزی چنین اند:
1– تفاوت های فرهنگ ها را باید در وهله اول در عوامل اجتماعی جست.
2– دورماندگی و تسلط اجتماعی شدید، موجب ثبات فرهنگی می شود.
3– برای تغییر اجتماعی بزرگ، باید عادات متحجر را که محصول دروماندگی هستند، شکست.
4– تورگو معتقد است مهاجرت توده وار همراه با پیروزی، تسلط اجتماعی اجتماعات ساده را بشدت سُست می گرداند.
5– پس از سست شدن «تسلط اجتماعی» (Social Control) تکامل نیروهای افراد آزاد مقدمه تغییر اجتماعی و تکامل، یعنی افزایش پیچیدگی فرهنگی، می گردند.
6– تغییر شخصی و فرهنگی پویشی دوری است، و مراحل آن چنین اند:
7– تورگو می گوید که دور اجتماعی چندان ادامه می یابد که جامعه به مرحله سازمان جهانی برسد و مرکز واحدی به وجود آید.
منبع: بارنز و بکر (1370)، تاریخ اندیشه اجتماعی؛ از جامعه ابتدایی تا جامعه جدید، ترجمه جواد یوسفیان/ علی اصغر مجیدی، تهران: انتشارات امیرکبیر، ص 464-457.
