علمی تحلیلی

تفاوت مفهومی «موضوع» با «مسئله»

یكی از چالش هایی كه اغلب دانشجویان علوم انسانی در مقطع تحصیلات تكمیلی با آن مواجه می شوند، خلط مبحث «موضوع» با «مسئله» هست.

درواقع، موضوع را به عنوان مسئله تحقیق تلقی کرده، و بدون داشتن هر گونه  پیش فرض ذهنی، شروع به گردآوری انبوهی از داده ها و  اطلاعات، حول محور موضوع تحقیق می كنند.

در حالیکه بین «موضوع » و «مسئله» تفاوت بنیادینی وجود دارد که متاسفانه برخی از دانشجویان این دو مفهوم را به جای یکدیگر و یا مترادف هم به کار می برند. 

«موضوع» عنوانی است کلی كه می تواند در قالب یک گزاره خبری بیان گردیده و به طور بالقوه می تواند شامل زیر مجموعه فراوانی از مسائل مختلف باشد.

لذا، برای تبدیل شدن یک «موضوع» به «مسئله»، احتیاج به پرسش های اساسی وجود دارد که تا کنون پاسخی برای آن مطرح نشده است زیرا هر پژوهشی، پاسخگوی مجهولی است.

اگر از ما خواسته شود با محوریت جوانان مقاله و یا مطلبی را بنویسیم، ما با موضوعی با عنوان «جوانان» سر و کار داریم که چیز خاصی را به ذهن متبادر نمی کند.

اما، اگر این موضوع کلی را با بیان پرسش هایی به پدیده هایی  از جمله «سرقت»، «افسردگی» و یا «خودکشی جوانان» پیوند بزنیم، آنگاه ما آن موضوع را تبدیل به مسئله کرده ایم.

بدیهی است که  نخستین قدم برای هر پژوهشی، مسئله انگاری و یا احساس مسئله در ذهن است.

یعنی ما در مقابل مجهولی قرار گرفته ایم که با معلومات و انباشته اطلاعاتی مان قادر به تبیین و پاسخگویی به این واقعیت نیستیم.

اگر بخواهیم با رویکردی اجتماعی در نظر بگیریم، «مسئله» وضعیتی است که از منظر اکثر افراد جامعه چه آنان که درگیر این واقعیت هستند و چه آنانی که درگیر آن نیستند مایه سختی و نگرانی شود، به طوری كه این پدیده وجدان جمعی را به نوعی جریحه دار کرده باشد که می تواند شامل موقعیت های عینی و یا تفسیر ذهنی از یک وضعیت اجتماعی باشد.

به طور کلی، مسئله یابی مستلزم نگاهی جامعه شناختی و یا تفکری خلاق و انتقادی است، زیرا با ذهن خالی از محتوا قادر به کشف سوال نخواهیم شد.

نكته دیگری كه بایستی مورد مرزبندی مفهومی قرار گیرد، تفاوت میان «سوال» و «مسئله» است.

درواقع، «سوال» مفهومی روانشناختی است، زیرا جهل و بی اطلاعی شخص پرسشگر را نسبت به موضوعی خاص بیان می دارد كه پاسخ‌گویی به آن با رجوع به افراد یا منابع موجود  امکان‌پذیر خواهد بود.

 به عبارتی این فرایند در قالب انتقال دانش و یا آموزش امكان پذیر می باشد، یعنی ما در رابطه با یك موضوع  خاص چیزی نمی دانیم و از كسی كه در رابطه با  این موضوع اطلاعات جامعی دارد پرسش (question) می كنیم.

اما «مسئله»، مفهومی است جامعه شناختی كه  دغدغه اصلی جامعه بوده و هنوز پاسخ دقیقی برای آن یافته نشده است.

درواقع، مجهولی است که جامعه‌ی علمی تا کنون به آن نپرداخته و پاسخ آن را نمی‌داند.

لذا ما با تحقیق و پژوهش، ریشه ها و علل آن مسئله را كشف و یا با ادامه تحقیقاتی كه در گذشته انجام گردیده، فرایند پژوهش را تكمیل می كنیم.

دکتر مصطفی آب روشن

پژوهشگر. دکتری جامعه شناسی. حوزه تحقیقات؛ آسیب های اجتماعی و جرم شناسی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا