جامعه شناسی جهان مجازی

پیرو سوالات مطرح شده توسط خوانندگان و کاربران سایت جامعه شناسان جوان، بدین وسیله معرفی مختصری از حوزه جامعه شناسی جهان مجازی ارائه می گردد.

معرفی:  

جامعه شناسی جهان مجازی (Sociology of virtual world) هم اکنون در برخی دانشگاه ها به صورت يك درس 2 واحدی اختياری برای دانشجويان علوم اجتماعی است که معمولاً پس از گذراندن دروس”مبانی جامعه شناسی” ارائه می گردد.

جامعه شناسی اینترنت و جهان مجازی، یکی از حوزه های تخصصی جامعه شناختی است كه به پیدایش فهمِ مناسبی از دنیای مجازیِ در حال شکل گیری کمک نموده و در این راستا مطالعه و بررسی موضوعاتی چون:

واقعیت مجازی،

جهان مجازی،

مراحل رشد و توسعه جهان مجازی،

رابطه جهان واقعی ومجازی،

كاركردهای جهان مجازی،

تاثيرات جهان مجازی برحوزه های مختلف زندگی روزمره،

مشكلات و مسايل اجتماعی فرهنگیِ مرتبط با آن را در دستور كار دارد.

و البته، این بررسی ها با تکیه بر مفاهیم، تئوری ها و روش های جامعه شناختی صورت می گیرد.

آنچه که جامعه شناسی جهان مجازی را ازحوزه های دیگر مثل روانشناسی اینترنت، اقتصاد اینترنت و یا ابعاد حقوقی اینترنت و جهان مجازی متمایز می سازد عبارت است از این که:

مطالعات و بررسی ها در این حوزه عمدتاً با تکيه بر مفاهيم، نظریات، و روش های جامعه شناختی صورت می گيرد.

هر چند به تناسب ابعاد و مسایلِ تازه ای که دنیای مجازی در حیات بشر رقم زده است، طبیعتاً توسعه و تکمیل دستگاه تحلیلیِ موجود یک ضرورت حیاتی به شمارمی آید

و چنین توسعه ای حداقل می تواند در دو مسیر حرکت کند:

یکی آنکه قابلیتِ تئوری های جامعه شناختیِ موجود جهتِ تبیین مسایل و ابعاد دنیای مجازی مورد سنجش قرار گرفته نقاط قوت و ضعف آن ها در این رابطه معلوم گردد،

و دیگر آنکه بر اساس تحقیقات تجربی جدید فرضیه ها و تئوری های نوینی به منظور توضیح و تبیین مسایل مربوط به دنیای مجازی شکل گیرد.

خوشبختانه گام هایی در این مسیر آغاز شده که می تواند نویدبخش مطالعات محققان و اساتید در داخل کشور برای جامعه شناسی مجازی باشد.

مثلا تئوری “اعتماد اجتماعی زتومپکا” توسط هندرسون و گیلدینگ به سوی تبیین موضوع اعتماد در فضای اینترنتی توسعه داده شده است.

و یا تئوری “هرَم نیازهای مازلو” توسط جان سولر توسعه پیدا کرده تا بتواند علل استفاده افراد از فضای مجازی را تبیین نماید.

تئوری “حوزۀ عمومی هابرماس”  نیز جهت تبیین برخی کارکردهای اجتماعی و سیاسی فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته است.

یا تئوری “رضایت و خشنودی” توسط بسیاری از محققان معاصر برای تحلیل و بررسیِ علل و انگیزه های استفاده مردم از موبایل و اینترنت مورد بهره برداری قرارمی گیرد.

از سوی دیگر، مطالعات تجربی پیرامون دنیای مجازی می رود تا به تدریج فرضیه ها و تئوری های نوینی را درعلوم اجتماعی و رفتاری بوجود آورد، آن هم تئوری هایی که قبلاً وجود نداشته و کاملاً مرتبط با مختصات دنیای مجازی هستند.

از جمله این نظریه ها، می توان به تئوری “عصر دوم رسانه ای” از مارک پوستر اشاره کرد که معرف ویژگی های اختصاصی و کارکردهای منحصر به فردِ فناوری های موبایل و اینترنت است.

یا تئوری “شهروند مجازی” از جان کاتز که تصویری از تیپ اجتماعی شهروندان دنیای مجازی بدست می دهد.

یا نظریه “فرهنگ سایبری” از شری ترکل که به تشریح خصوصیات و جزئیاتِ هویت مجازی و آنلاین اشاره دارد.

و یا تئوری “اجتماعات مجازی” ازهوارد رینگولد که به توضیح گروه ها واجتماعاتی می پردازد که فقط  در شبکه اینترنت نطفه بندی شده اند.

و یا تئوری های “حضور مجازی” از جان سولر، دیوید یاکوبسون و دیگران، که به تفصیل نحوۀ احساس حضور افراد را در فضاهای آنلاین ومجازی به تصویر می کشد.

برخی عناوين درس جامعه شناسی مجازی  

• مفاهيم کلیدی (مجاز، واقعیت مجازی، فضای مجازی و…)
• هستی شناسیِ جهان مجازی (نوع نگرش و جهان بینی نسبت به آن)
• نسبت اینترنت و جهان مجازی
• برخی موضوعات و محورهای عمده در جامعه شناسی جهان مجازی
• ساختار و مشخصات ساختاری جهان مجازی
• اجتماعات مجازی
• موقعیت مجازی و آنلاین
• هویت مجازی و آنلاین
• اينترنت، ازدواج و خانواده
• جرايم سايبری و اينترنتی
• اعتیاد به اینترنت و جهان مجازی
• تئوری های جامعه شناختی اینترنت و جهان مجازی