فن حکمرانی؛ فوکو و قدرت

می خواهم اینطور شروع کنم؛ بدن موضوعی برای عملکرد قدرت در جامعه است.

جامعه ای، اعم از مردم و حکومت که تمام سعی و تلاش خود را می کنند تا به نحو احسنت از بدن سوژه ها استفاده بهینه را انجام دهند.

فوكو در فصل اول کتاب مراقبت و تنبیه، تولد زندان (1977) اشاره می کند:

«در قرن هجدهم و ابتدای قرن نوزدهم، بدن هدف اصلی سرکوب قرار گرفت.

شکنجه، مثله شدن، نوشاندن مواد مذاب، تکه تکه کردن مجرمان در معرض دید عموم قرار گرفت.

رفته رفته این نمایش اجرای عدالت حذف شد.

روش جدید مجازات و اصلاح مجرمان، جایگزین جلادان و شکنجه گران گردید.

به عنوان مثال، گیوتین، زندان و جریمه نقدی برای زندگی، آزادی و دارایی تعیین شد.

قاضی نیز برای صدور حکم خود از روانشناسان، پزشکان و مربیان کمک گرفت». این نمایش ها اجراهایی بودنند برای رسیدن به عدالت.

ممکن است اینطور به نظر برسد که این نمایش ها با معیارهایی مشخص و منظم با تناسب جرم و مجازات، اهداف بدنام کردن و شرمسار کردن مجرم را دنبال می کنند و مجازات قابل توجهی را برای رسیدن به عدالت اعمال می کنند.

اما در واقعیت همه این اقدامات و نمایش ها امر مهم تری را مد نظر دارند، تا مردم را از نقش و جایگاه حکومت و یا قدرت آشنا کنند.

از دید فوکو، با تماشای این نمایش ها و اجرای عمومی آنها، این طور به نظر می رسد که مجرم اظهار ندامت کرده و به انجام عمل ناشایست خود اعتراف می کند.

اما در حقیقت، این اقدامات، قدرت شاه و یا حکومت را نشان داده و آن قدرت بالا را به مردم یادآوری می کند.

بااین وجود، می بایست از این زاویه نیز این موضوع را مورد ارزیابی قرار داد که این نمایش ها، عدالت را نشان نمی دهند، بلکه اشکال قدرت را دوباره فعال می کنند.

این نمایش ها نه نتیجه بربریت می باشند و نه نتیجه قانون داری، بلکه نتیجه نمایش قدرتی هستند که شورش ها و ناآرامی های داخلی را، در یک کلام، مردم را کنترل می کند.

از دید فوکو، در مکان هایی مانند مدارس، زندان ها، بیمارستان ها، رستوران ها، کارگاه ها و غیره، تکنیک های ویژه انضباطی وجود دارد که بر اساس چارچوب ویژه ای قوانین را اجرا می كنند و بر تمام اعمال مردم نظارت می كنند.

زندگی دانش آموزان، سربازان، بیماران، زندانیان و همه مردم در معرض نظارت قرار دارد.

آنها قدرت خود را با تشویق رفتارهای خوب و مجازات رفتارهای ناشایست نشان می دهند.

هدف نهایی آنها، کنترل و نظم و انضباط می باشد.

با کنترل کردن افراد می توانند آنها را از انجام اغتشاشات اجتماعی باز دارند و خواسته هایی که مطابق با خواسته های قدرت نباشد را سرکوب کنند.

سرانجام این کنتزل و آموزش، پرورش افراد مطیع و سودآور برای جامعه می باشد.

به طور خلاصه، همانطور که فوکو اشاره می کند، در گذشته از روش های وحشیانه شکنجه و سوء استفاده جسمی و بدنی استفاده می شد.

اما بتدریج، تنبیه بدنی با مجازات و تنبیه روح و روان افراد جایگزین شد.

امروزه نیز روش های جدید مجازات بر روح و روان مجرمان متمرکز می شود.

مدارس، زندان ها، بیمارستان ها و سایر مکان ها به سیستم نظارت گسترده ای تبدیل شده اند.

جایی که همواره فرد را کنترل کرده و سوابق و گزارش هایی مربوط به رفتارهای وی تهیه می کنند.

آنچه که کاملاً واضح است این است که همه این اقدامات، آموزش ها، نظارت ها و کنترل ها می خواهند قدرت پادشاه را به ما یادآوری کنند.

منبع:

Foucault, Michel. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison. London: Allen Lane