نکات مهم که جامعه شناس باید در حرفه خویش در نظر داشته باشد

باید گفت که نکات و اصولی که جامعه شناس را در شغل و حرفه خویش سرآمد و موفق می نماید، می تواند گسترده و بی شمار باشد. اما، دانستن چند نکته اساسی که بتوان مبنای کار قرار گیرد، از اهمیت جدی برخوردار است. این نکات را چگونه می توان یافت؟ آنها را باید از دل موضوعات مورد بررسی جامعه شناسی بیرون کشید. لذا، با علم به «جمع» می توان به اصول مورد نظر در کار و شغل جامعه شناس دست یافت. بنابراین، در این مقاله از اصول مهم «جمع»، به چگونگی استفاده از آنها در کار و شغل جامعه شناس پی می برید. چند نکته در مورد «جمع» نکته اول: «جمع» می تواند پایدار یا ناپایدار باشد. مثال: خانواده یا یک گروه قومی یا دینی یک «جمع» پایدار هستند. یعنی وجود آنها نیازمند زمان قابل ملاحظه ای است. اما، افرادی که در یک صف خرید قرار گرفته اند یا افرادی که برای دیدن یک فیلم در سالن سینما کنار هم قرار گرفته اند، نمونه هایی از «جمع» ناپایدار می باشند. یعنی طول عمر بسیار کوتاهی دارند. * جامعه شناسی؛ گرچه بنیان مطالعات خود را بر «جمع» پایدار قرار داده است، ولی به «جمع» ناپایدار نیز می پردازد. اهمیت گروه های ناپایدار در جامعه شناسی معاصر بیشتر نیز شده است، چرا که امروزه ماهیت گروه های پایدار نیز به سوی ناپایداری (سیالیت، موقتی بودن)، در حال تغییر است. نکته دوم: «جمع» می تواند واقعی یا مجازی باشد. مثال: شبکه های اجتماعی موجود در تلگرام، نمونه ای از «جمع» مجازی هستند و کلاس درس مدرسه، نمونه ای از «جمع» واقعی می باشد. * جامعه شناسی علی رغم اهمیت بیشتر به «جمع» واقعی، چون هر روز بر گستره «جمع» های مجازی، افزوده شده است، مطالعه آنها را نیز مورد توجه قرار داده است. همچنین، به رابطه متقابل «جمع» واقعی و «جمع» مجازی می پردازد و تاثیر آنها را بر یکدیگر مورد بررسی قرار می دهد. نکته سوم: «جمع» می تواند اختیاری (خودخواسته باشد) یا «جمع» جبری (انتخاب و تصمیم فردی در آن دخل و تصرفی ندارد)، باشد. مثال: خویشاوندان نمونه ای از «جمع» جبری است. افراد، عمو یا خاله خود را انتخاب نمی کنند! ولی، گروه دوستان یک جمع خودخواسته است و افراد به اختیار و تصمیم خود مبادرت به دوستی و تشکیل گروه دوستان می نمایند. * جامعه شناسی به مطالعه و شناخت هر دو نوع «جمع» می پردازد، ولی بیشتر بر الزامات جمعی که تحت قوانین، سلسله مراتب، دیسپلین، آداب ... پس از تشکیل «جمع» ها پیش می آید، پرداخته است تا نقش قواعد اجتماعی در «جمع» ها را روشن نماید. نکته چهارم: «جمع» می تواند ساخته شود (بر مبنای قراردادهای اجتماعی) یا «جمع» به طور طبیعی وجود داشته باشد. اکثر «جمع» ها ساخته می شوند از جمله وقتی سازمانی اقدام به جذب نیرو می کند یا دانشگاه به جذب دانشجو می پردازد. حتی از وجهی، کشورها نوعی «جمع» ساخته شده هستند. به طور مثال: آلمان طی قراردادی به دو کشور (شرقی – غربی) تقسیم شد و طی قراردادی آلمان یک پارچه گردید. طی قراردادی ایران شامل افغانستان ... می شد، و طی قراردادی ایران امروز را داریم. «جمع» طبیعی، مبنای قراردادی ندارد و بود و نبود آن متکی به قراردادها نیست. مثال: کُرد بودن یا ترک بودن با قراردادی ایجاد یا فسخ نمی شود، لذا گروه قومی یک «جمع» طبیعی به شمار می آید. گروه جنسی نیز همین گونه است، زن یا مرد بودن با قرارداد تعیین نمی شود. اما، عضو اتحادیه بودن یا به عضویت خیرین پیوستن، نمونه هایی هستند که بر مبنای قرارداد شکل می گیرند. * جامعه شناسی به مطالعه هر دو نوع «جمع» می پردازد. اما، از آنجا که هر چه از گذشته به زمان حال می آییم به تعداد «جمع» ساخته شده، اضافه می شود، امری روشن است که بیشتر مطالعات شامل «جمع» های ساخته شده، باشد. چنان که ملاحظه می گردد، «جمع» دارای تنوع بوده و به اشکال گوناگون و متعدد وجود دارد که در اینجا به چند شاخصه اصلی که موجب تمایز «جمع» می شود، پرداخت شد. در ضمن، باید توجه داشت که هر یک از ویژگی های تمایز، صرفاً متعلق به یک «جمع» نیست و می تواند «جمع» در آن واحد، چند ویژگی تمایز را با هم داشته باشد. به طور مثال: خانواده به عنوان یک «جمع» پایدار، در عین حال یک «جمع» ساختنی است (از وجه زوجین)، یا یک گروه دوستان، یک «جمع» اختیاری است که می تواند «پایدار» باشد. در اینجا کار جامعه شناس چیست؟ قطعاً لازم است ویژگی هایی که موجب تمایز «جمع» می شود را حفظ نماید و در جهت تعمیق و گسترش آنها بکوشد. نکته کلیدی اینجاست: گرچه تمایزاتِ «جمع» بر مبنای شاخصه دوگانه شکل گرفته است، ولی این به آن معنا نیست که این دوگانگی در هر «جمع» وجود ندارد، بلکه تقریباً هر «جمع» از این دوگانگی برخوردار است، ولی بر پاشنه یکی از آنها می چرخد. یا به زبان ساده، یکی از تمایزات ویژگی های مبنایی «جمع» را شکل می دهند. مثال: خانواده در شاخص دوگانه «پایدار – ناپایدار»، در دسته «پایدار» قرار دارد، ولی تمایزات ناپایداری را نیز دارا می باشد مانند سن اعضای خانواده، محل سکونت، تحصیلات و ... که به اقتضای شرایط خانواده، ناپایدار و متغیر است. شاید گفته شود که سینما؛ «جمع» ناپایدار است و در مورد آنها ویژگی تمایز «پایدار» دیده نمی شود. اما، با کمی تامل خواهیم دید که کسانی که به سینما می روند، یک تمایز پایدار آنها علاقه به فیلم و دیدن آن در سالن های نمایشی بزرگ است. بنابراین، در هر «جمع» تمایزات دوگانه وجود دارد، که یکی را می توان اصلی و دیگری را می توان فرعی به شمار آورد. درک این نکته (در هر «جمع» تمایزات دوگانه وجود دارد)، کلیدی است که چگونگی کار با این ویژگی ها را به دست جامعه شناس می دهد. این نکته راهگشای جامعه شناس است، چرا که به او نشان می دهند: کار را از کجا شروع کند؟ چگونه ادامه دهد؟ چه زمانی به پایان برساند؟ نکات به این قرار هستند: 1- پایدار - ناپایدار کار را از خصوصیات ناپایدار «جمع» شروع کنید و به مرور به سوی خصوصیات پایدار ببرید. چرا که حساسیت و مقاومت نسبت به تمایزات ناپایدار کمتر است و شما می توانید با سرعت و سهولت بیشتر، آنچه را لازم می بینید در «جمع» اِعمال نمایید. 2- واقعی – مجازی جامعه شناس می داند که عیار هویت های واقعی بسیار بیش از مجازی هستند. بنابراین، باید از آنچه واقعی می نماید کار را آغاز کرد و به پیش برد. 3- اختیاری – اجباری امری روشن است که جبرهای اجتماعی به آسانی تن به تغییر نمی دهند و هرگونه چاره سازی و علاج را نیز که مستلزم تغییر باشد، نمی پذیرند. لذا، باید از وجه های اختیاری آغاز کرد و به مرور که افراد و گروه ها توان و قابلیت خویش را به اثبات می رسانند، به سوی جبرها دست اندازی نمود. 4- ساختنی – طبیعی امور طبیعی حس بهتر و لذت بخشی دارند و از طرف دیگر، امور ساختنی بر توانایی ها مُهر تایید می زنند. بنابراین، لازم است جامعه شناس این دو وجه را با هم در دست گیرد و به سوی آنچه برای حل مشکل یا بهبود شرایط در نظر دارد، برساند.

نکات مهم که جامعه شناس باید در حرفه خویش در نظر داشته باشد

دکتر منیژه نویدنیا

مدیریت عملکرد سازمانی

جامعه شناسی زبان چیست؟

تولید اجتماعی چیست؟ و جامعه شناس حرفه ای چگونه به آن می رسد؟

فصلنامه تحقیق جامعه شناختی

جامعه شناس تئودور گایگر (1952 ـ 1891)

نوشته های مشابه