انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
تاریخچه انجمن
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که در گذشته «انجمن آثار ملی» نام داشت، در پاییز 1301 هـجری شمسی به همت گروهی از رجال دانشور و علاقهمند به آثار تاریخی و حفظ آن، بر اساس اساسنامه ای در 14 ماده و با هدف «ازدیاد علاقه عامه به آثار قدیم تاریخی و علمی و صنعتی ایران و به منظور نگاهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبک و شیوه قدیم آنها» تأسیس شد.
محل کنونی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
انجمن در بدو تأسیس مکان مشخصی نداشت و هر بار در خانه یکی از اعضاء مؤسس تشکیل می شد.
پس از تجدید فعالیت انجمن در 1323هـ .ش و گسترش تدریجی دامنه فعالیت های آن، نیاز به محلی برای استقرار انجمن ضرورت یافت.
از این رو، در سال 1346 هـ .ش خانه قدیمی و بزرگ حسین پاشاخان ملقب به امیر بهادر، وزیر دربار مظفرالدین شاه واقع در محل معروف به سر پل امیر بهادر- که به حسینیه امیر بهادر معروف بود- با حدود سه هزار مترمربع وسعت، جهت استقرار انجمن آثار ملی خریداری شد.
بنای این ساختمان به سال 1318هـ .ق/1279 هـ .ش /1900 میلادی باز میگردد و دارای تالار بزرگ آئینه کاری در طبقه هم کف و تالار بزرگ سخنرانی در طبقه اول است.
انجمن پس از خریداری بنای مذکور و انجام تعمیرات اساسی و مفصل با رعایت شیوه اصیل و قدیمی بنا، آن را مقر دائمی خود قرار داد.
فعالیت انجمن از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی (1301- 1357 هـ . ش)
انجمن در ابتدا فعالیت خود نخست بنای آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی را در توس احداث کرد.
همچنین کنگره بینالمللی فردوسی را به مناسبت هزارمین سال تولد این حکیم نامدار ایرانی در سال 1313 هـ .ش برگزار نمود.
پس از برگزاری جشن هزاره فردوسی، انجمن که یک سازمان ملی و فاقد درآمد و اعتبار مخصوص بود تا 1323 هـ . ش از فعالیت باز ماند.
در 22 آذر ماه 1323 هـ . ش انجمن که برای مدتی فعالیت نداشت، به دنبال تصویب اساسنامهای جدید از نو آغاز به کار کرد و اقدامات مهمی را در این دوره از فعالیت خود به شرح زیر انجام داد:
- ساخت آرامگاه برای بزرگان نامور ایران چون فردوسی، ابن سینا، سعدی، نادرشاه، خیام، شیخ عطار، کمالالملک، باباطاهر، صائب تبریزی، شیخ روز بهان بقلی، سیبویه، شیخ ابوالحسن خرقانی، شاه شجاع، ابن یمین فریومدی، ابوالحسن بیهقی، اوحدی مراغه ای و بسیاری بزرگان دیگر؛ احداث بنای معظمی در گورستان تاریخی سرخاب تبریز در مجاورت بقعه متبرک سید حمزه و آرامگاه شادروان ثقة الاسلام شهید به یاد سرایندگان و ادبای مدفون در خطه آذربایجان
- کمک به بازسازی بناهای تاریخی ایران در اصفهان، شیراز و خراسان
- طبع و نشر آثار بزرگان ایران و کتابهای مربوط به جغرافیای تاریخی شهرهای ایران و باستان شناسی
- سفارش به ساخت 7 طرح سیاه قلم از شعرا و دانشمندان ایران و همچنین 13 تندیس توسط انجمن از جنس گچ–سنگ مرمر، سپری و از جنس برنز به شرح ذیل:
1- مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر، هدیه دولت ایران به دولت ایتالیا
2- مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر در باغ آرامگاه فردوسی در شهر طوس
3- مجسمه برنزی عظیم الجثه در باغ نادری در شهر مشهد مقدس
4- مجسمه نیم تنه خیام از سنگ مرمر در آرامگاه خیام در شهر نیشابور
5- مجسمه نشسته خیام از سنگ مرمر در پارک لاله تهران
6- مجسمه ایستاده فردوسی از سنگ مرمر در میدان فردوسی تهران
7- کتیبه نیم برجسته از صورت کمال الملک در آرامگاه کمال الملک در شهر نیشابور
8- نیم تنه نادرشاه در موزه نادری آرامگاه نادرشاه در شهر مشهد مقدس
9- مجسمه امیرکبیر در ایتالیا
10- مجسمه یعقوب لیث صفاری در زابل
11- مجسمه بوعلی سینا از سنگ مرمریت در شهر مشهد مقدس
12- مجسمه سعدی از سنگ مرمریت در شهر شیراز
13- مجسمه فرشته عدالت از سنگ مرمریت در کاخ دادگستری
(لازم به ذکر است، کلیه آثار فوق توسط زنده یاد استاد ابوالحسن خان صدیقی ساخته شده است)
- برگزاری کنگره بین المللی ابن سینا در سال 1333 هـ .ش و چاپ وانتشار کتاب ها و رسالات فارسی او مشتمل بر 19 اثر، کتاب جشن نامه ابن سینا (4 مجلد) و ترجمه مجلد اول جشن نامه به زبان فرانسه.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران و ایجاد بستر مناسب دینی و فرهنگی مبتنی بر تعالیم اسلام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه جدید «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» را در سال 1366 هـ .ش و متمم آن را در سال 1373 هـ .ش از تصویب گذراند و بدین ترتیب انجمن دوره سوم فعالیت خود را آغاز کرد. متن اساسنامه و متمم آن چنین است:
اساسنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
به منظور تحقق اهداف و وظايف مشروحة ذيل، انجمنی تحت عنوان «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» تأسيس میشود:
ماده 1- هدف
معرّفی و بزرگداشت عالمان و متفكّران عرصة فرهنگ و تمدّن اسلام و ايران و احيا و انتشار آثار ارزنده آنان و همچنين معرّفی آثار فرهنگ و تمدّن اسلام و ايران و نقش و سهم ايرانيان در اعتلا و ارتقای آن.
ماده 2- رئوس وظايف
الف- تهيه و انتشار زندگی نامة عالمان و متفكّرانی كه در اعتلای فرهنگ و تمدّن اسلام و ايران منشاء اثر بودهاند و احيای آثار آنان.
ب – برگزاری مجامع تحقيقی و برپائی مراسم بزرگداشت و كمك به ساختن بناهای ياد بود و امثال آن و مشاركت مؤثّر در سمينارها، مجامع و نمايشگاههای فرهنگی مهمّ ايران و جهان.
ج- تجليل، تشويق و حمايت از پديدآورندگان آثار فرهنگی و علمی ارزنده و همكاری در امر انتخاب كتاب های برگزيده سال.
د- مبادلة اطّلاعات و همكاری با مؤسّسات فرهنگی و كتابخانههای داخل و خارج كشور در زمينة تهيّه و تكميل فهرست مجموعه های نفيس فرهنگی، هنری و كتاب ها و نسخ خطّی و تلاش در نشر اين كتاب ها، نسخ و تشويق و ترغيب به تحقيق در آثار ارزنده فرهنگ اسلام و ايران.
ﻫ – معرّفی تاريخ فرهنگ اسلام در ايران به ويژه سهم ايرانيان در خدمت به اسلام و تمدّن اسلامی و ميراث اسلام در ايران.
ماده 3- اعضاي هيأت امنا
- رياست جمهوری (رياست عاليه)
- وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی
- وزير فرهنگ و آموزش عالی
- سه نفر از استادان و شخصيّتهای دانشگاهی به معرّفی وزير فرهنگ و آموزش عالی و تأييد شورای عالی انقلاب فرهنگی
- سه نفر از علما و شخصيّتهای فرهنگی و هنری كشور به معرّفی وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی و تأييد شورای عالی انقلاب فرهنگی
ماده 4- در مورد تركيب هيأت مديره، منابع مالی و ساير امور انجمن، هيأت امنا در چهارچوب اين مصوّبه به نحو مقتضی اتخاذ تصميم خواهد نمود.
ماده 5 – اين مصوّبه در 5 ماده طّی جلسات بيست و هشتم تا سی و دوم از تاريخ 1365/10/27 تا تاريخ 65/12/09 در شورای فرهنگ عمومی تصويب شده و در جلسات 124 و128 مورّخ 66/06/03 و 66/07/21 شورای عالی انقلاب فرهنگی با اصلاحاتی به تصويب نهايی رسيد.
فعالیت های انجمن پس از پیروزی انقلاب اسلامی
انجمن از زمان تصویب اساسنامه در سال 1366 هـ . ش در شورای عالی انقلاب تا تصویب متمم اساسنامه در 1373 هـ . ش – که از آن میتوان به عنوان قانون تأسیس انجمن نام برد – فعالیت خاصی نداشت و تنها به چاپ 11 جلد کتاب که در قبل از انقلاب سفارش آنها را داده بود، اقدام نمود. اما از سال 1373 هـ . ش فعالیت های انجمن آغاز گردید.
انجمن در طول فعالیت خود از 1373هـ .ش تاکنون مبادرت به برگزاری بیش از 150 مراسم بزرگداشت در تهران و 42 مراسم در شهرستان ها و همچنین 12 مراسم نکوداشت برای مفاخر ایران و اسلام (شخصیت های بینالمللی) کرده است.
[1] http://anjom.ir/