میراث فرهنگی

میراث در لغت به معنی آن چیزی است که به ارث رسیده است.

این واژه مفهوم انتقال از گذشته به آینده را می رساند.

در واقع، به میراث بایستی به عنوان ماترکی نگاه کنیم که از نیاکان دریافت کرده و لازم است به نسل های آینده انتقال دهیم (اسدی: 1381، 19).

در طول تاریخ هرگز هیچ قومی به یکباره و گسیخته از گذشته و پیشینه فرهنگی خود  سر بر نیاورده است.

بناهای تاریخی یکی از یادگاری های فرهنگی هر سرزمین و تمدن هستند که مجموعه ای از دست آوردهای فنی و هنری را همراه با انبوهی از اطلاعات تاریخی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حفظ کرده و در انتقال آنها به نسل های آینده نقشی جایگزین ایفا  می کند.

در کویر اگر بخواهیم رفتنمان را احساس کنیم، به نشانه هایی که آن را پشت سر گذاشته ایم، می نگریم.

اصلاً مسافت بی مبدأ معنایی ندارد.

بناهای به یادگار مانده از گذشته های تاریخی، یکی از نشانه هایی است که با دیدنشان حرکت را در بستر زمان و اندیشه و … باور می کنیم.

بدون این نگاه سرگردانی و بی اعتمادی بر ما چیره می شود.

از این رو مطالعه، شناخت و معرفی این آثار به فراخور سطح دانش و فرهنگ روز، امری غیر قابل اهمال است.

از طرفی، نباید فراموش کرد که آیندگان نیز که قطعاً به علوم کامل تری مجهز خواهند شد، سهمی از این منابع فرهنگی و هنری دارند که امروزه وجه امانت پیش ماست (فلاح فر:1384 ،8)

امروزه در فرایند رشد، توسعه و پیشرفت کشورها پرداختن به موضوعات فرهنگی از اصلی ترین مولفه های مد نظر می باشد.

در حقیقت می توان گفت عوامل فرهنگی آن چنان در توسعه ملل تاثیر دارند، که حتی با داشتن کلیه امکانات مادی، در صورت فقدان عوامل فرهنگی پیشرفت واقعی از معنای خود بسیار دور می شود.

یکی از شاخه های منشعب شده از معنای عام فرهنگ، میراث فرهنگی و آثار باستانی کشورهاست که موجب ایجاد هویت و اصالت یک ملت در عرصه بین الملل می شود.

هرچه این شناسنامه قوی تر باشد، نشان از اصالت وجودی یک ملت در طول اعصار تاریخی و سابقه تمدنی ایشان می باشد که می توان بصورت مادی (آثار و بناها) و غیرمادی (میراث معنوی، مراسم، آداب و سنن) باشد.

کشور عزیز ما ایران از بزرگترین گاهواره های تمدن و فرهنگ بشری است و سالیان متمادی نیاکان خردمند ما، فرهنگ و تمدن سترگی را پی افکندند که به زغم آسیب و گزند، همچنان مانند نگینی می درخشد.

فرهنگ و تمدنی که افق های درخشان تاریخ و اندیشه را پیش روی ملل مختلف نیز گشوده است.

تا آنجا که این مواریث فرهنگی امروز نیز مایه مباهات بشری و جلوه گر غرور و سربلندی است که به صورت یک گنجینه ارزشمند، حاوی هزازان بنا و مجموعه تاریخی و صدها هزار قطعه اثر منقول تاریخی به ما رسیده است و باید به شایستگی از آن پاسداری و به نسل های آینده سپرده شود (غنمی: 1388).

یونسکو در پیش نویس برنامه میان مدت در مورد میراث فرهنگی چنین می گوید:

مجموعه نشان های مادی – اعم از هنری یا نمادین که از گذشته به هر فرهنگی و بنابراین به بشریت رسیده است، میراث فرهنگی گفته می شود که به عنوان شاکله تصدیق و اغنای هویت های فرهنگی و نیز میراثی که به همه بشریت تعلق دارد، به هر مکانی ویژگی مشخص می دهد و مخزن تجربه های انسانی است.

بنابراین، حفاظت و معرفی میراث فرهنگی اساس سیانت فرهنگی است (گاژاریان:1393،31)

کشور ایران با داشتن تمدن چندین هزارساله در سطح جهانی از معدود سرزمین های است که آثار فرهنگی تاریخی فاخر آن موجب تمایز مردم ایران زمین به لحاظ سابقه تمدنی نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر است.

نمونه های تاریخی مانند تخت جمشید در استان فارس (تمدن هخامنشی)،

شهرسوخته در استان سیستان و بلوچستان (با سابقه تخمینی هشت هزارساله)،

کتیبه بیستون در استان کرمانشاه (تمدن ساسانی)،

بخشی از نشانه های ریشه ای تمدن در عمق تاریخ سرزمین پارس بوده که جلوه ویژه ای به تاریخ ایران زمین در سطح جهان می دهد.

لذا، حفظ مواریث فرهنگی تاریخی و انتقال آن به نسل های بعدی از وظایف ملی و فرهنگی کلیه اقشار جامعه می باشد.

آثار باید طی یک جمع بندی عواملی که در جهت حفظ و حراست از آثار تاریخی نقش موثر دارند و به صورت یک زنجیره به هم متصلند، تبیین گردند.

ممکن است در نگاه اول، حفظ آثار صرفا به معنای حفاظت فیزیکی از آن تلقی گردد.

لیکن در یگ نگرش جامع، عوامل متعددی در صیانت از آثار تاریخی وجود دارند و در حقیقت مانند یک حلقه لازم و ملزوم یکدیگرند و باید به کلیه فعالیت های مرتبط که به آنها پرداخت.

در این امر عوامل سخت افزاری و نرم افزاری هر کدام به سهم خود نقش ویژه ای دارند.

کاوش های علمی، مرمت آثار، ثبت آثار، موزه داری، حفاظت و امنیت و… در حیطه موضوعات سخت افزاری و مواردی چون فرهنگ سازی و جلب مشارکت اجتماعی در حیطه اقدامات نرم افزاری قرار می گیرند.

منابع

1- اسدی، ابراهیم و دیگران (1381)، تعاریف و مفاهیم واژه‌ها و اقلام آماری حوزه فرهنگ و هنر، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

2- غنمی، اميد (1388)، مجموعه قوانين و مقررات ميراث فرهنگی صنايع دستی و گردشگری، تهران: ناشر قلمرو فرهنگ چاپ.

3- فلاح فر، سعید (1384)، مطالعه و شناخت بناها و محوطه‌های تاریخی، تهران: انتشارات آزاده، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی.

4- گاژاریان، عمران و دیگران (1393)، باستان شناسی چهل تکه، تهران: نوع انتشار الکترونیکی takbook.com