امید پدیده‌ای است که مبنا و مرجع آن در درجه اول فرد و افراد هستند و زمانی که افراد امیدوار و ناامید را به صورت تجمعی در نظر می‌گیریم، می‌توان تا حدی ویژگی اجتماعی هم به آن داد و گفت یک جامعه ناامید، امیدوار یا تا حدی امیدوار است.
به هر حال امید هم برای فرد و هم برای جامعه مبنای زندگی است.
امید موتور محرکه زندگی آدم‌هاست.
اگر کسی امیدوار نباشد به اینکه شرایطش نسبت به آنچه هست، بهبود می‌یابد و می‌تواند توقعات و انتظاراتش را در چارچوب‌هایی برآورده کند، در عمل از هستی و زندگی ساقط شده است. یک جامعه هم همین‌طور است.
امید مبنای زندگی و تلاش برای بهتر شدن وضع فعلی همه افراد است.
انسان‌ها نوعاً هیچ‌گاه نمی‌خواهند در جایگاهی که هستند، متوقف شوند.
معمولاً هم افراد و هم جوامع با کاستی‌ها، محدودیت‌ها، نارسایی‌ها و کمبودهایی روبه‌رو هستند که مایل‌اند از آنها عبور کنند و برای اینکه این عبور اتفاق بیفتد و فردا بهتر از امروز باشد، باید امیدوار باشند به اینکه از عهده برآوردن توقعات و انتظارات خود برمی‌آیند.
در نتیجه امید اساساً مایه و انگیزه اصلی زندگی و بهبودی فرد و جامعه است.
وقتی از امیدواری به چیزی صحبت می‌کنیم، همیشه باید بپرسیم امید به چه و امید به که.
یعنی باید جنبه‌های مختلف را تفکیک کرد.
جامعه خواسته‌های مختلفی دارد.
اگر این خواسته‌ها و انتظارات برای مدتی طولانی برآورده نشود، ممکن است ناامیدی ایجاد شود.
درواقع، ناامیدی به این معناست که مردم احساس کنند آینده بهتر از حال نخواهد بود.
در زمینه اقتصادی علاوه بر خواسته‌های معیشتی، داشتن اقتصادی پویا، پررونق و باثبات، پایین رفتن نرخ بیکاری، نرخ تورم، کاهش فقر و نابرابری‌های اقتصادی از جمله مهم‌ترین خواسته‌های جامعه است.
در زمینه‌های اجتماعی نیز به هر حال مردم خواهان آزادی‌های اجتماعی و به رسمیت شناخته شدن تنوع فرهنگی هستند.
همین‌طور در زمینه‌های سیاسی آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی احزاب برای فعالیت، حق انتخاب دولتمردان و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و مدیریتی خُرد و کلان جامعه مهم‌ترین خواسته‌ها هستند.
نشانه های ناامیدی اجتماعی چیست؟
در صورتی می‌توانیم بگوییم جامعه ناامید شده است که جامعه در ارتباط با آنچه دارد بر سرش می‌آید بی‌تفاوتی نشان دهد و هیچ حرکت، پویش، جنبش و جست‌وجوگری برای رهایی از شرایطی که گرفتار آن شده، نداشته باشد. چون ناامیدی به معنای بی‌عملی و تعطیل کردن فعالیت برای بهبود است.
چگونه می‌توان امید اجتماعی را افزایش داد و سرمایه اجتماعی را تقویت کرد؟
سرمایه اجتماعی دو عنصر اصلی دارد؛ اعتماد و ارتباط.
وقتی از سرمایه اجتماعی افراد صحبت می‌کنید، افرادی که در نظام روابط اجتماعی بیشتر مورد اعتمادند و به دیگران بیشتر اعتماد می‌کنند، از سرمایه اجتماعی بیشتری برخوردارند.
همچنین افرادی که روابط اجتماعی بیشتری دارند، در واقع سرمایه اجتماعی بیشتری هم دارند.
همین موضوع سرمایه اجتماعی را می‌توان برای حکومت و مدیریت جامعه هم در نظر گرفت که اتفاقاً برای جامعه بسیار مهم است.
وقتی سرمایه اجتماعی مجموعه مدیریت جامعه کاهش پیدا کند. این کاهش سرمایه دو وجه دارد؛
یکی میزان اعتماد بین مردم و مجموعه حاکمیت و دیگری میزان ارتباطات مبتنی بر هنجارهای قانونمند سیاسی و اجتماعی.
کاهش این دو برای هر حکومتی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد و در عین حال کاهش سرمایه اجتماعی، امید را به اینکه این مجموعه از عهده حل مسائل جامعه بربیاید، کاهش می‌دهد.
در بحث امید و سرمایه اجتماعی بخش عمده موضوع به شیوه حکومتی و مدیریتی جامعه ارتباط پیدا می‌کند. شیوه‌های حکمرانی می‌تواند سرمایه اجتماعی را به ویژه بین مردم و حکومت کاهش یا افزایش دهد.
نکته دیگری که وجود دارد این است که باید صدای مردم شنیده شود و صدای مردم یا درخواست ها و مطالبات مردم مورد توجه قرار گیرد.
اگر قرار است این صدا شنیده شود و مطالبات مردم فهمیده و برآورده شود، باید نشانه‌هایی از تغییر رویه و روش در شیوه حکمرانی دیده شود، حتی اگر آن نشانه‌ها اندک هم باشد.
بنابراین، اگر قرار است امیدی ایجاد شود و سرمایه مجموعه مدیریتی و حکومتی تقویت شود که لازم است این اتفاق بیفتد، در وهله اول آغاز تغییر رویه‌ها و توجه به مطالبات مردم ضروری است؛
تغییر رویه‌هایی که به پاسخگویی به مطالبات مردم در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی معطوف باشد. این مهم‌ترین و اولین راه است.
