فضای مجازی و سیبرنتیکی به عنوان یک پدیده متحول ساز عصر حاضر محسوب می گردد و در این میان داده ها، خبرها و اتفاقات دهکده جهانی که مک لوهان از آن نام می برد، روز به روز سریع تر و با حجم وسیع تر در حال تبادل است.
در سیر خطی ارتباطات که با فن آوری های جدید از جمله اختراع دستگاه چاپ، تلگراف، تلفن، رادیو و تلویزیون همراه بود، جریان یکطرفه اطلاعات همواره سبب می شد که طیف وسیعی از خبرها و پیام ها توسط پیام های هدایت شده دولتی و یا اگر در دست بخش خصوصی بود، از جانب مجاری رسمی کنترل شود.
از این رو، جریان مبادله اطلاعات معمولاً یکسویه و جانبه دارانه بود.
ولی با ظهور شبکه های مجازی و اینترنتی فصل نوینی از تولید، نشر، تنوع اطلاعاتی سبب جریان آزاد اطلاعاتی بین منبع خبر و مخاطبین شده است و ارتباط دو سویه به سهولت بین این دو جریان آغاز شد و فضای آزاد مبادله اطلاعاتی رقم خورد.
در جریان سیل آق قلا از آنجایی که بنده متولد و بزرگ شده آن شهرستان هستم، خبرهای سیل را به جد پیگیر بودم، بدلیل سفری که قبل از عید برایم پیش آمده بود در شهرستان نبودم، با این وجود سه یا چهار کانال تلگرامی منطقه را دنبال و پیگیر شدم و همچنین همزمان شبکه های رسمی صدا و سیما را نیز رصد می نمودم و برایم تجربه جدید و شگفت آوری طی این مدت رقم خورد.
در کانال های تلگرامی منطقه به سرعت خبرهای مختلفی از سیل منتشر می شد.
ابتدا خبرهای که افرادی که در شبکه های مجازی محلی عضو بودن اتفاقات محلات، خیابان، روستا و شهرشان را به کانال های تلگرامی بومی ارسال می کردند.
خبرها، تصاویر و کلیپ های مهم از کانالی به کانال دیگر به سرعت نشر داده می شد و این اتفاقات متناسب با موقعیت، زمان، حوادث و شرایط پیرامونی سیل مدام در حال تغییر بود.
ابتدا زمانی که هنوز خبر سیل رسانه ای نشده بود، ورود سیل، عمق فاجعه، استمداد روستایان و بخش های از شهر که درگیر سیل بودند، در شبکه های مجازی محلی به سرعت دست به دست می شود.
در این میان روستاهای کوچک نیز کانال های خبری داشتند که بطور مداوم اوضاع سیل و خبرهای پیرامون آن را گزارش می دادند.
این شبکه ها خود به صورت شبکه های مویرگی عمل می کردن که خبرها و تصاویر را از میدان های مختلف سیل مخابره می کردند، و به کانال های تلگرامی شهری متصل می شدند و سپس وارد چرخه کانال های خبری بزرگتر و ملی می شدند.
کارشناسان، نخبگان محلی و بومی با توجه به تجارب و اشرافیت اطلاعاتی در میدان حادثه به تفاسیر و تحلیلی های در خصوص علت وقوع سیل، راهکارهای جهت برون رفت سیل، مقصران سیل، کم کاری ها، نقادی ها و پیشنهادات عملی می پرداختند و تا حدودی عدم شفاف سازی، اهمال کاری نهادهای رسمی را خنثی می نمودند.
خبرهای سیل از مجاری رسمی لاک پشتی، حسابگرانه و با احتیاط منتشر می شد.
حتی نماینده مردم گرگان و آق قلا در روزهای ابتدایی سیل، در حالی که در محل سیل حضور داشت با خشم و ناراحتی از عدم حضور استاندار وقت، توسط همین شبکه های مجازی پرده برداشتند و عنوان نمودند:
علیرغم اینکه چندین مرتبه با استاندار تماس می گیرم، جواب تلفن مرا نمی دهد و خبری از ایشان نیست.
دیری نپاید این خبر رسانه ای شد و استاندار از سمتش عزل شد. در صورتی که استاندار از اقتدار قابل ملاحظه ای برخوردار بود و سر منشا تحولاتی در سطح استان شده بود. ولی تحت فشار قدرت رسانه ها و افکار جمعی از اریکه مقام استانداری به زیر آمد.
امروزه شبکه های مجازی غیررسمی قدرت تاثیرگذاری بسیاری در قلمروهای مختلف از جمله محیط های خبری و رسانه ای دارند.
بدلیل سهولت در دریافت و ارسال خبر از منابع محلی و میدانی
حضور نخبگان بومی
و ارتباط نزدیک و مستمر با موضوعات متنوع محلی
عدم ملاحظات قانونی و رسمی
استفاده از عنصر احساسات
بی طرفانه و مردمی بودن
بسته نبودن به جریان ها رسمی…
تاثیرات زیادی در شکل دهی و جهت دهی افکار عمومی و مطالبه گری، شفاف سازی، و در نهایت اهرم فشار بر نهادهای رسمی به شمار می آیند.
همچنین علاوه بر اینکه این رسانه های مجازی بومی به منبع قدرت مردمی تبدیل شده اند.
این قدرت رسانه ای در سطح کلان تر، به سرعت در ایجاد نوع نگرش سطحی – احساسی، اغلب معجزه آسا در برهه زمانی خاص عمل می نمایند و می تواند بسیاری از معادلات و برنامه ریزی ها را دچار تزلزل نماید و در ایجاد نوعی فشار و مطالبه جمعی نقش بسزای ایفا نمایند و از این رو، دولتی ها و نهادهای مسئول را در موضوعاتی از جمله انتخابات، بازارهای سکه و طلا، اخلال در بازار و نظام اقتصادی و حتی شورش ها و انقلابات، به زحمت و فشار بیاندازند.
