فضای مجازی به نظر می رسد کمینه در جامعه ما همه جنبه های واقعیت های اجتماعی را بازتاب نمی دهد.
برای داوری در این باره باید گفت که خود فضای مجازی به تنهایی در انحراف واقعیت ها نقش ندارد بلکه، کاهش یا افزایش بازتاب انحرافی واقعیت ها ناشی از واقعیت های اجتماعی دیگری است.
بخشی از واقعیت اثرگذار در انحراف فضای مجازی برای بازتاب رخدادها، ناشی از منش ملی ما ایرانی ها است که بی عنایت به درستی یا نادرستی رویدادها، آن ها را با اغراق یا به گونه انحرافی بازتاب می دهیم.
در زندگی روزمره ما بسیاری از داوری های اجتماعی در مورد بسیاری از واقعیت ها، افراد یا چیزهای دیگر درست و واقعی نیستند.
شکل گیری موج های غیرواقعی در تقبیح یا مدح، برخی از افراد، گروه ها یا واقعیت ها، چنین جریانی را به بار می آورد.
فضای مجازی به دلیل سرعت بالای انتشار قضاوت های افراد و گروه ها به بازتاب سریع تر و شکل گیری شتابان جریان های کاذب و غیرواقعی کمک می کند.
ساده لوحی و خوش باوری کسانی که خبرهای مربوط به رویدادها یا واقعیت ها را می شنوند به پذیرش بهتر آن ها، یا به انتشار دوباره و بازپخش ها در مرتبه های بعدی کمک می کند.
فضاسازی های انحرافی در شکل گیری فضای رسانه ای کاذب اثرگذار می شود.
در فضای مجازی هر کدام از افراد با سواد، سن و شخصیت اجتماعی گوناگون رسانه شده اند و به انتشار خبرها، بیان و ارائه نظر می پردازند.
چون در جامعه ما سوال از درستی یا نادرستی خبر، تحلیل و … کم رنگ است فضاهای کاذبی از اخبار، تحلیل و شایعه در جامعه شکل می گیرد.
در ادبیات روزمره قضاوت های صریح با اطلاعات اندک وجه غالب است.
مفاهیمی چون شاید، ممکن است، به نظر می رسد، من شنیده ام، خیلی اعتباری ندارد.
این در حالی است که ما ضرب المثل شنیدن کی بود، مانند دیدن را داریم.
وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا (سوره اسراء/17) هرگز آنچه را که بدان علم و اطمینان نداری، دنبال مکن که چشم و گوش و دل همه مسئولند.
برخلاف سفارش دین اسلام به تقوی زبانی متاسفانه این مهم در جامعه کمتر محل عمل می باشد.
همین امر به پخش اخبار نادرست، تحلیل های غیرواقعی در فضای مجازی کمک می کند.
امروز که فضای مجازی مرزهایش جهانی و مشارکت بیرون از مرزها را نیز با خود دارد.
می تواند این آسیب به هدایت افکار عمومی شرکت کننده در فضای مجازی با هدف های نادرست کمک کند.
این فضا و اخبار آن در کمترین زمان، در فضای واقعی برای کسانی هم که در آن فعالیت ندارند، بازتاب داده می شود.
تغییرهای اجتماعی موجود در جهان و شتابان بودن آن ها جامعه های گوناگون را به دلیل ناآمادگی های لازم برای پذیرش عاقلانه و منتقدانه دچار مشکل کرده است.
فعالیت های مجازی، گستردگی، سرعت و نمایش های زنده و تصویری آن به شکنندگی های موجود در این عرصه یعنی پذیرش تغییرها و اشاعه آسیب های اجتماعی سرعت بیشتری می بخشد.
اشاعه های غیرمنتقدانه، عجولانه به آسیب های اجتماعی کمک زیادی می کند.
افزون بر همه این ها بیشتر فعالیت های مجازی مردم ما در حوزه های غیرمهم و جنبه وقت گذرانی و تفریح دارد.
محاسن دنیای مجاز و وجود اطلاعات علمی، اجتماعی و … در آن خیلی محل مراجعه جامعه ما نیستند.
غالب کاربران در کشور ما با کمینه اطلاعات و سواد رسانه ای اندک در زمینه های گوناگون پذیراهای منفعل در این زمینه هستند و از کمینه اطلاعات برای نقادی پدیده های مورد مواجهه برخوردار هستند.
البته فضای مجازی، عرصه خوبی برای تبادل اطلاعات و مشارکت جامعه در عرصه اداره جامعه، بیان مشکلات، ارائه پیشنهادات، مبادله اطلاعات و….است، ولی سواد رسانه ای، عقلانیت و نگاه انتقادی همراه با توان و دانش مناسب می تواند به این عرصه ها کمک کند.
گرچه فضای مجازی، رایانه و اینترنت، جزء فن آوری های پیشرفته و با ارزش هستند و با روش های گوناگون به جامعه سود می رسانند، اما آنها مانند همه ابزارهای دیگر، می توانند ابزاری برای انجام عمل مجرمانه باشند.
فضای مجازی رایانه و اینترنت امکانات نامحدودی برای فعالیت مجرمانه افرادی ارائه می کنند که ارضای امیال شخصی خود را مقدم بر منفعت دیگران و جامعه می دانند. (رشیدی آل هاشم، 1390)
منبع: رشیدی آل هاشم، سید رکن الدین (محمدرضا)/ یوسفعلی، حجت (1390). واکاوی جرایم سایبری، حصون، ش27، پژوهشگاه امام صادق علیه السلام.
