درس روش تحقیق از جمله دروسی است که نیاز به تجربه اندیشیده و تجربه زیسته آموزشیار دارد.
تجربه اندیشیده و آگاهانه مربوط به مطالعات فرد در حوزه تخصصی روش تحقیق است.
این مطالعات باید بهروز باشند.
استناد آموزشیار به دانستگی‌های قدیمی یا منابع نامناسب، سبب می‌شود که از کاروان روش تحقیق جا مانده و مطالبی را به فراگیران عرضه نماید که کاربرد و کارایی چندانی ندارند.
منظور از کارآیی آن است که درس روش تحقیق باید بتواند دانشجو را برای نگارش پایان‌نامه و رساله و نیز طرح‌های پژوهشی آماده کند.
بر این اساس، آموزشیار در کنار مفاهیم نظری باید به جنبه‌های کاربردی مفاهیم نیز نظر داشته باشد، و این امر زمانی محقق می‌شود که وی دارای تجربه زیسته انجام طرح‌های پژوهشی باشد.
البته این تجربه زیسته لازم است که در مسیر اصلی و علمی رخ‌داده باشد.
برخی از افراد با منطقی کاسبکارانه، سراغ تجارب زیسته پژوهشی می‌روند و با اتخاذ رویه پیمانکاری، هر کدام از بخش‌های طرح پژوهشی تصویب شده را به شخصی واگذار نموده و در نهایت به کولاژ بخش‌های مختلف که توسط اشخاص مختلف تدوین شده‌اند، می‌پردازند.
یک فرد محقق در حوزه روش های تحقیق کمّی علاوه بر آشنایی و تسلط به مبانی روش تحقیق، باید با مباحث آمار پیشرفته و نرم‌افزارهای آماری آشنایی کافی داشته باشد.
در حوزه روش های تحقیق کیفی نیز وضعیت چنین است و شخص محقق باید علاوه بر تسلط به مبانی و مفاهیم روش‌های تحقیق کیفی، باید به تکنیک‌های جمع‌آوری داده‌ها نظیر مصاحبه و شیوه‌های کدگذاری و اعتباریابی کاملاً مسلط باشد.
میدان روش های تحقیق کیفی در علوم اجتماعی بسیار دشوارتر از روش‌های تحقیق کمّی است، زیرا علاوه بر مهارت‌های پژوهشی، نیازمند مطالعات وسیع محقق در حوزه ادبیات به منظور افزایش دامنه لغات و مفاهیم و نیز وسعت بخشیدن به گستره خیال و استعاره‌پردازی است.
چون مهم‌ترین بخش این روش، کدگذاری است و کدگذاری نیازمند خلاقیت محقق در به‌گزینی مفاهیم و آفرینش مفاهیم و مقولات است.
گاهی مشاهده می‌شود که افراد برای سرپوش نهادن به ضعف ادبی و پژوهشی خود، اقدام به داده‌سازی و سناریو نویسی می‌کنند.
با درنگ در برخی از مقالات کیفی منتشر شده در مجلات می‌توان این آسیب را به عینه مشاهده نمود.
روش های تحقیق کیفی حوزه‌ای سهل الممتنع است و همین امر سبب شده که بعضی از افراد با مطالعه یکی دو کتاب یا حضور در یک کارگاه، امر بر آنان مشتبه شده و داعیه‌دار این حوزه از روش گردند.
دروس کاربردی مانند روش های تحقیق، نظیر درس طراحی‌اند که لازم است مدرس هم بر مبانی نظری تسلط داشته باشد و هم این‌که خود طراح باشد، در غیر این صورت دچار فرسایش مشروعیت خواهد گشت و ندای «این منم طاووس علیین شده»ی او، به جایی نخواهد رسید.
معمولاً چه مباحثی در درس روش‌های تحقیق کیفی است؟
در آغاز بحث، چند جلسه را به مبانی فلسفه روش تحقیق اختصاص دادم.
چون بدون درک فلسفه روش، امکان درک صحیح روش تحقیق میسر نیست و این مسئله مهمی است که ممکن است مورد غفلت مدرسین قرار گیرد.
اصول و مبانی روش های تحقیق کیفی، بخش عمده‌ای از جلسات تدریس را به خود اختصاص می دهند.
در کنار این مباحث برای آماده ساختن دانشجویان جهت نگارش پروپوزال و پایان‌نامه، جلساتی به اصول پروپوزال نویسی کیفی اختصاص می یابد. در پایان، در خصوص روش‌های تحقیق ترکیبی نیز مباحثی ارائه می گردد.
به روش‌های زیر پرداخته می شود:
1. تحلیل تماتیک
2. گراندد تئوری
3. تحلیل محتوای کیفی
4. پدیدار شناسی
5. اقدام پژوهی
6. تحلیل گفتمان
7. روایت پژوهی
8. هرمنوتیک
9. روش شناسی مردمی
10. مطالعات پسا استعماری
11. تحلیل ژانر
12. مطالعه موردی
13. روش تاریخی
14. تحلیل نشانه شناسی
15. قوم نگاری
پیوست: گفتگو با بهروز سپیدنامه به نقل از روابط عمومی دانشگاه ایلام
نمی توان اسم مقاله روی آن گذاشت، چون ساختار مقاله را ندارد. اگر سوالات را از آن حذف کرد یک یادداشت خوب است. مقاله دارای مرجع است، اما این مصاحبه مرجع ندارد و بیشتر یک سری نکات آموزنده در حوزه روش تحقیق است.
با سلام و احترام
نظر کاملا درست و صائبی است چون مطلب منتشر شده یک یادداشت فنی در حوزه روش تحقیق است و داعیه مقاله ندارد. از توجهی که داشتید سپاسگزارم