مشارکت های مردمی و انواع آن را با تعریف مشارکت آغاز می کنم.
مشارکت؛ درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیت های گروهی است که آنان را بر می انگیزد تا برای دستیابی به هدف های گروهی یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند.
بنابراین، مشارکت کنش است نه رفتار.
کنش به معنای تفسیر ذهنی واقعیت بیرونی در چارچوب باورهای اجتماعی فرد یا جامعه است.
می توان گفت: کنش، همه حالات فکری، احساسی و رفتاری است که جهت گیری آن ها براساس الگوهای جمعی ساخت یابی شده اند.
مراحل مشارکت های مردمی
1. مشارکت ابتدایی و رسمی (گفت و گو با مردم)
2. رفتار گرایانه و شرطی (مانند مشارکت طلبی استعمارگران)
3. مشارکت ابزاری (انسجام گرا)
4. مشارکت به عنوان یک فرآیند اجتماعی (کنش ارتباطی)
انواع مشارکت های مردمی عبارتند از: اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی .
مشارکت اقتصادی؛ به معنای حضور و همکاری آگاهانه اقشار مردم در جهت تولید، پس انداز و سرمایه گذاری بیش تر و مطلوب تر،
توزیع مناسب و عادلانه تر و مصرف بهینه منابع طبیعی و کالاهای مورد نیاز زندگی
و صرفه جویی در استفاده از منابع کمیاب است.
مشارکت اقتصادی به معنای خصوصی سازی نیست. زیرا در خصوصی سازی، تنها رده های بالای جامعه که امکانات مالی و روابط سیاسی دارند، سهیم می شوندو برآیند آن قطبی شدن و تشدید شکاف طبقاتی است. زیرا رده های پایین امکان مشارکت پیدا نمی کنند.
یکی از نمونه های مشارکت اقتصادی، سازمان های خودیاری هستند، تشکیلاتی که در جهت تقویت توان اقتصادی اعضا با اتکا به کوشش ها و ابزار خود آنان عمل می کند.
مشارکت اجتماعی؛ مفهومی گسترده است که متضمن انواع فعالیت های فردی یا اجتماعی تأثیرگذار بر تصمیم گیری ها و سیاست های دستگاه های عمومی است.
مشارکت اجتماعی در بردارنده انواع کنش های فردی و گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تأثیرگذاری بر فرآیندهای تصمیم گیری درباره امور عمومی است.
مشارکت اجتماعی دلالت بر گروه هایی مانند انجمن های داوطلبانه، باشگاه ها، اتحادیه ها و گروه های غیر دولتی دارد.
تعداد و حوزه نفوذ سازمان های غیردولتی نشانه میزان مشارکت اجتماعی در جامعه است.
اتحادیه های صنفی، احزاب سیاسی، بنگاه های اقتصادی خصوصی، شرکت های تعاونی، گروه های هنری، مطبوعات، موسسات خیریه از آن جمله است.
می توان گفت مشارکت اجتماعی، مشارکتی است که از متن مردم می آید و عرصه های مختلف حیات اجتماعی را شامل می شود.
مشارکت سیاسی؛ مشارکت در فرآیند قدرت و انتخاب مسئولان و مداخله در امر تصمیم گیری در نظام سیاسی است.
به عبارت دیگر، فعالیت داوطلبانه اعضای جامعه در انتخاب رهبران و شرکت مستقیم و غیرمستقیم در سیاست گذاری است.
مشارکت فرهنگی؛ به معنای شرکت داوطلبانه، ارادی و آگاهانه افراد، گروه ها و سازمان های تشکیل دهنده یک جامعه در ابعاد گوناگون زندگی فرهنگی آن جامعه به منظور گسترش توسعه پایدار، متوازن و همه جانبه زندگی فرهنگی است.
بر حسب تعریف ارائه شده از مشارکت فرهنگی، می توان به مفاهیم کلیدی آن در چهار مجموعه به شرح زیر اشاره کرد:
1. شرکت داوطلبانه، ارادی و آگاهانه
2. افراد، گروه ها و سازمان های تشکیل دهنده جامعه
3. مشارکت در ابعاد گوناگون زندگی فرهنگی جامعه
4. گسترش توسعه پایدار، متوازن و همه جانبه زندگی فرهنگی جامعه
