این مطلب، پاسخ به دو سوال در ارتباط با گفتمان و شناخت است:
1– گفتمان چگونه شکل می گیرد؟
گفتمان امری نیست که به شکل قسری و اجباری ایجاد می شود.
اگر دیدگاه جی (Gee, 1999) را در این زمینه بپذیریم که گفتمان، همان فکر مسلط است و تحلیل گفتمان همان تحلیل فکر است.
بنابراین، هم تولید فکر یا به عبارت مناسب تر، ایجاد یک جریان فکری امری خلق الساعه نیست و نیازمند فرایندی است که نهایتاً پس از گذشتن از مراحل مختلف به نتیجه مناسب می رسد.
از طرف دیگر، مفهوم مسلط بودن یا هژمونیک بودن یک امر مهمی است. فکر در صورتی گفتمان تلقی می شود که بتواند در مقایسه با دیدگاه ها و نگاه ها و سایر افکار دیگر از یک برتری و برجستگی و تسلط علمی یا معرفتی و یا حتی اجتماعی و سیاسی و فرهنگی برخوردار باشد.
پشو، از اندیشمندان فرانسوی به موضوع کشمکش های گفتمانی اشاره می کند که خود در خلق و تولید گفتمان ها اهمیت دارد.
بنابراین، نوعی از مبارزه معنایی در اینجا حاکم است.
واژه گفتمان سازی که مدتی است بر سر زبان ها افتاده و تقریباً بدون توجه استفاده می شود، در حقیقت واژه یا مفهوم درستی نیست، اما به هر حال مورد استفاده قرار می گیرد.
گفتمان ساخته نمی شود، گفتمان در فرایند مربوط به خودش خلق می شود و در لحظه مناسب متولد می شود که این لحظه گاهی چندین سال طول می کشد.
2– شناخت چگونه تحصیل می گردد؟ امری ذهنی یا اجتماعی است؟
در رابطه با شناخت، می توان گفت که بنظر می رسد با دو رویکرد مهم در این زمینه مواجه هستیم.
یکی رویکرد صورت گرا و به لحاظ نظری، ذهن گرا که ایجاد نوعی از رابطه میان جهان خارج و بازنمودهای ذهنی است که به نوعی یک رویکرد فلسفی است
و دیگری رویکرد تجربه گرا است که می توان آن را به نوعی رویکرد اجتماعی دانست که جایگاه ذهن را نه در بازنمودهای ذهنی، بلکه در تعامل انسان با محیط می داند.
این محیط در مباحث جدید به یک حوزه بزرگتر تبدیل شده است که آن را فرهنگ گفته اند.
بنظر می رسد که شناخت از هر دو رویکرد بهره می برد.
در مبحث گفتمان نیز اگر چه برای آن کاملاً خاستگاه های اجتماعی به عنوان عوامل ایجاد کننده شناخت در ساخت گفتمان تعریف می کنند، اما بنظر می رسد که ما اگر نه گفتمان، حداقل فراگفتمان ها یا متاگفتمان هایی داریم که فراتر از تولیدات اجتماعی است.
این نوع دیدگاه مثلاً در زبانشناسی را می توان در نظریات مربوط به چامسکی مشاهده کرد.
